Ik weet als geen ander hoe uitdagend het kan zijn om ouderschapsverlof combineren met werk. Er is een hoop geregel bij betrokken, zeker als je doorhebt dat er allerlei wettelijke regels en termijnen zijn waar je rekening mee moet houden. Wat in ieder geval vaststaat: in Nederland heb je recht op maximaal 26 keer het aantal uren dat je per week werkt, en die ouderschapsverlofperiode mag je gebruiken tot je kind 8 jaar oud is. Van die 26 weken zijn er 9 betaald, op voorwaarde dat je ze in het eerste levensjaar van je kind opneemt. Daarna wordt het onbetaald verlof, maar kun je het nog steeds inzetten voor de rest van die 26 weken.
Zelf voelde ik me in het begin behoorlijk overweldigd. Ik wist dat ik het niet alleen kon rooien, omdat er zoveel details bij komen kijken—van het tijdig indienen van de aanvraag tot het goed afstemmen met je werkgever. Toch geeft de basisregel mij ook rust: de wet staat achter me. Zo kan ik met een gerust hart zeggen dat het goed geregeld is, mits je precies weet wat je rechten en plichten zijn. Denk aan die 2 maanden voorafgaand aan het verlof: je moet je werkgever schriftelijk laten weten wanneer je wilt beginnen, hoeveel uren je wilt opnemen, en hoe je die uren wilt verdelen.
Mijn tip: wacht er niet te lang mee. Als je graag regelt dat je verlof op een specifieke datum start, zorg dan dat je op tijd communiceert. Dan voorkom je stress en komt je werkgever niet voor verrassingen te staan. Ook je eigen leven blijft overzichtelijker, want je hebt precies voor ogen wanneer je verlof begint en hoe je je werkzaamheden tegen die tijd afrondt.
Zorg voor een duidelijk plan
Zonder plan loop je het risico dat ouderschapsverlof minder soepel verloopt dan je hoopt. Ik vond het heel fijn om een concreet schema te maken, inclusief welk type verlof ik wanneer inzet. In mijn geval betekende dat bijvoorbeeld 2 dagen per week verlof, zodat ik een paar maanden een kortere werkweek kon draaien. Misschien heb jij juist liever 1 dag per week verlof, maar dan langer achter elkaar. Het helpt om hierbij na te denken over de drukste periodes op je werk—wellicht zijn er in bepaalde maanden minder projecten of is er een dal in je branche. Zo kun je verlof en werktijden handig op elkaar afstemmen.
- Bepaal het aantal uren verlof per week dat bij je past
- Verdeel die uren over meerdere dagen of weken
- Houd rekening met piekperiodes op je werk
- Maak duidelijke afspraken over vervanging of overdracht van taken
Het mooie aan een goed doordacht plan is dat je niet alleen jezelf maar ook je werkgever geruststelt: je laat zien dat je serieus nadenkt over de continuïteit van je werk. Bovendien krijg je als ouder meer rust in je hoofd omdat je weet hoe lang je precies verlof neemt en in welke vorm. Het voorkomt ook dat je verlof halverwege strandt of dat je werkgever vindt dat alles te snel op hen afkomt. Op die manier wordt ouderschapsverlof combineren met werk haalbaar en overzichtelijk.
Begrijp de financiële gevolgen
Natuurlijk kies je in eerste instantie voor ouderschapsverlof omdat je tijd wilt doorbrengen met je kind. Toch is het belangrijk om ook even stil te staan bij de financiële kant ervan. In Nederland krijg je tijdens je 9 betaalde weken 70% van je gemiddelde dagloon (inclusief 8% vakantiegeld). Dat klinkt heel redelijk, maar die 70% kan nog best een verschil maken met je normale salaris. Heb je bijvoorbeeld een druk huishouden of hoge vaste lasten, dan kan het wat aanpassing vergen in je budget.
Voor expats geldt soms de 30%-regeling, wat betekent dat een deel van het salaris onbelast kan worden uitbetaald. Maar dat heeft weer invloed op de hoogte van het dagloon waar die 70% op is gebaseerd. Het is dus slim om te onderzoeken of en hoe die regeling voor jou speelt. Ook bestaan er in Nederland diverse manieren om sommige vergoedingen belastingvrij te verstrekken of te ontvangen, zoals via de Werkkostenregeling (WKR). Sla je graag wat spaarcenten opzij? Dan is het handig vooraf (eventueel samen met je partner) te kijken naar je financiële buffer. Kun je een paar maanden met iets minder rondkomen, of moet je kleine aanpassingen maken, zoals minder uit eten of besparen op bepaalde abonnementen?
Zelf hield ik in een spreadsheet bij welke kosten ik kon verwachten tijdens mijn verlof. Ik heb geprobeerd te onderscheiden tussen vaste lasten (hypotheek, boodschappen, gas, water, licht) en variabele uitgaven (welke babyspullen heb ik nodig?). Op die manier voorkom je dat je in de knoop raakt met onverwachte rekeningen. Je kunt op toeslagen.nl kijken of je recht hebt op bijvoorbeeld kinderopvangtoeslag. En als je net een baby hebt, is het ook handig om te controleren of je al baby aanmelden bij zorgverzekering moet regelen, zodat je precies weet waar je financieel aan toe bent.
Creëer draagvlak op je werk
Ik weet nog goed dat ik me in het begin zorgen maakte: hoe zou mijn werkgever reageren op mijn plannen? Hebben ze er moeite mee dat ik straks minder beschikbare uren heb? Maar eerlijk is eerlijk, communicatie doet wonderen. Ik heb mijn leidinggevende tijdig ingelicht dat ik mijn ouderschapsverlof wilde inzetten. Daarvoor sprak ik af op een rustig moment, zodat we samen konden kijken naar mogelijke oplossingen. Als je werkgever zelf inspraak heeft in je verlofschema—mits het echt onmiskenbaar nadelige gevolgen voor het bedrijf kan hebben—voelen ze zich betrokken. Dan is de kans groter dat ze meedenken in plaats van blokkeren.
Soms speelt er bij collega’s of leidinggevenden ook onbewust een beeld van de “motherhood penalty” of de “fatherhood forfeit.” Dat is het idee dat moeders minder serieus genomen worden in hun carrière vanwege hun zorgtaken, terwijl vaders juist minder ondersteuning krijgen omdat er een aanname is dat zij die zorgtaken niet echt op zich nemen. Transparant communiceren helpt om deze stereotypes te doorbreken. Durf aan te geven dat je evenveel betrokken wilt zijn bij je gezin als bij je werk, en dat je met een goede planning prima aan al je verplichtingen kunt voldoen. Vaak merken mensen al snel dat je met de juiste voorbereiding geen kwaliteitsverlies oplevert op de werkvloer.
Kom je er moeilijk uit, of voel je spanning? Dan is het misschien een idee om met HR of een vertrouwenspersoon om de tafel te zitten. Mijn ervaring is dat veel organisaties tegenwoordig openstaan voor initiatieven die werk en ouderschap beter verenigen. Die openheid zijn we eigenlijk best gewend in Nederland: de cultuur is vaak gericht op samenwerken, zodat zowel werknemer als werkgever tevreden blijft.
Vind flexibiliteit en balans
Als je gewend bent aan thuiswerken—wat de afgelopen jaren voor veel mensen de norm was—scheelt het aanzienlijk in reistijd en organisatie. Ik merkte dat ik hierdoor wel 72 minuten extra per dag overhield, wat een flinke hap is. Na de komst van mijn kindje gebruikte ik die tijd soms om even een luier te verschonen, een flesje te maken, of juist een half uurtje rust te pakken. Het mooie was dat ik nog steeds mijn werk kon doen, maar met net genoeg pauzes om niet uitgeput te raken.
Nu steeds meer bedrijven weer (deels) op kantoor werken, kan deze flexibiliteit voor sommige ouders plotseling wegvallen. Dat vraagt om een nog betere balans tussen de tijd die je op je werk doorbrengt en de zorg voor je kind. Misschien is er ruimte om hybride te blijven werken, bijvoorbeeld een aantal dagen thuis en een paar dagen op kantoor. Mijn tip? Ga erover in gesprek met je werkgever of leidinggevende. Geef aan dat je goede resultaten hebt kunnen leveren toen je merendeels vanuit huis werkte. Werkgevers realiseren zich vaak dat een gelukkige ouder—met voldoende ruimte om voor het gezin te zorgen—ook een productievere werknemer is.
Heb je ondertussen kinderopvang nodig? Dan is het goed om er vroeg bij te zijn, want er kan een wachttijd kinderopvang bestaan. Overweeg ook je kinderopvangtoeslag baby op tijd aan te vragen, zodat je de financiële kant op orde hebt. Dit allemaal in balans brengen klinkt misschien als een hoop geregel, maar eens je het onder de knie hebt, geeft het enorm veel rust. Daar doe je het toch voor, denk ik dan.
Denk aan verschillende verlofvormen
Naast de wettelijke ouderschapsverlofuren kun je in Nederland soms ook aanspraak maken op andere verlofvormen. Dat kan geboorteverlof voor de partner zijn, kortdurend zorgverlof als je kind ziek wordt, of calamiteitenverlof tijdens onverwachte noodgevallen. In mijn ervaring is het handig om vooraf te weten wat er allemaal bestaat en hoe die verlofvormen in elkaar grijpen. Zo voorkom je dat je ineens met de handen in het haar zit als er een noodsituatie optreedt.
- Geboorteverlof: Dit is speciaal bedoeld voor partners en duurt 1 werkweek betaald. Daarna kun je aanvullend geboorteverlof opnemen van maximaal 5 weken.
- Kortdurend zorgverlof: Als je kind ziek is of je moet zorgen voor iemand anders in je directe omgeving, heb je recht op een aantal uren verlof per jaar.
- Calamiteitenverlof: Voor plotselinge en onvoorziene situaties, bijvoorbeeld een spoedbezoek aan het ziekenhuis.
Het fijne hieraan is dat je niet alles uit je ouderschapsverlof hoeft te halen. Heb je een korte periode waarin je heel intensief voor je kind moet zorgen, en daarna weer een rustiger moment? Dan is kortdurend zorgverlof een optie. Dat maakt ouderschapsverlof combineren met werk net wat flexibeler. Het houdt je betaalde ouderschapsverlof “gespaard” voor die langere periodes waarin je écht thuis wilt zijn.
Stel sociale steun niet uit
Ik weet hoe verleidelijk het is om alles zelf te willen regelen. Toch is het slim om van meet af aan je sociale steun in te schakelen—familie, vrienden, andere ouders. Als de druk flink toeneemt, is het geruststellend om te weten dat je iemand kunt bellen die bijvoorbeeld eens wil oppassen of een extra handje helpt bij het huishouden. Ben je bang dat mensen je “zwak” vinden als je hulp vraagt? Ik heb geleerd dat het eerder het tegenovergestelde is: stevigheid zit hem juist in durven zeggen “Ik heb even hulp nodig.”
Op de werkvloer loont het om met collega-ouders te praten. Je zult merken dat je niet de enige bent die worstelt met de thuissituatie en de taken op kantoor. Soms kun je tips uitwisselen over hoe je je verlof het beste verdeelt, of welke kinderopvang het beste bevalt in de buurt. Zit je in een bedrijf dat een ouder-ERG (Employee Resource Group) heeft? Dan kun je daar wellicht terecht voor advies en ervaringen. Zo’n groep is vaak een mini-community waarin ouders hun weg vinden en elkaar steunen, ook als er sprake is van extra uitdagingen, zoals een kind met een beperking.
Omgaan met onverwachte uitdagingen
Ook al plan je alles keurig, er kunnen altijd verrassingen komen. Misschien merk je dat je baby veel vaker naar de dokter moet dan je dacht, of krijg je te maken met een periode van stress op je werk waarin je even niet kunt missen. Het helpt dan om heldere afspraken te hebben: kun je eventueel uren verschuiven, of ben je alsnog bereid een paar uurtjes vanuit huis iets te doen als het echt nodig is? Uiteraard is het geen must, en moet je vooral oppassen dat je verlof niet zomaar wordt ingekort omdat er een spoedklus op je werk ligt. Maar soms voelt het voor mij prettiger om bepaalde noodsituaties direct op te lossen, zodat ik daarna weer met een rustig hoofd de tijd bij mijn kind kan doorbrengen.
Ik heb ook geleerd dat het helpt om alternatieve opvangopties klaar te hebben, zoals een vaste babysitter of een opa/oma die af en toe kan inspringen. Je weet immers nooit of er iets kan gebeuren waardoor je verlof niet helemaal loopt zoals gepland. Bij mij viel een keer de kinderopvang onverwacht uit door een noodreparatie in het gebouw. Toen was ik blij dat ik al een oppasadresje op standby had. Zo voorkom je dat je laatste redmiddel je hele verlofaanvraag in de war schopt.
Maak een noodplan voor je werk
Met de beste wil van de wereld is het soms lastig exact te voorspellen hoe alles gaat lopen. Daarom heb ik thuis een “plan B” en “plan C” uitgewerkt voor mijn werk. Plan B beschrijft wat ik doe als mijn werkgever me dringend nodig heeft tijdens een verlofdag—bijvoorbeeld dat ik dan in de avond een uurtje iets kan nakijken, of dat ik het werk doorstuur naar een collega die me tijdelijk vervangt. Plan C is wat ik doe als ik er echt helemaal niet kan zijn, bijvoorbeeld als mijn kind ziek is en 24/7 zorg nodig heeft. Oceaan van stress voorkomen, zeg ik altijd. Beter heb je van tevoren op papier wat je noodscenario is, dan dat je op het moment zelf alles ad hoc moet regelen.
Zo’n noodplan kun je trouwens delen met je team. Niet om elke keer teruggefloten te worden in je verlof, maar puur zodat zij ook weten wat ze moeten doen als iets urgents speelt. Mijn ervaring is dat je met duidelijke afspraken de rust bewaart. Mensen vragen minder snel iets van je als ze weten dat ze eerst bepaalde stappen kunnen proberen, of dat een andere collega speciale toegang heeft tot jouw lopende projecten.
Neem tijd voor jezelf
Het klinkt misschien gek, want je wilt je kind alle aandacht geven. Maar echt, neem ook af en toe een moment voor jezelf. Ouderschapsverlof is er niet alleen voor je kind, maar ook voor jou om de nieuwe situatie in je leven te verwerken en emotioneel bij te komen. Na een paar intensieve weken merkte ik dat ik uitgeput raakte. Ik was continu in de weer: voeding geven, pampers verschonen, wasjes draaien, proberen mijn mail te beantwoorden. Ik zag mezelf bijna niet meer als “mijzelf,” maar alleen als ouder en werknemer die alles draaiende moest houden.
Door bewust even tijd vrij te maken—al is het maar om een kop thee te drinken en je favoriete serie te kijken—laad je weer op. Zo hou je je motivatie en gun je jezelf de kans om te wennen aan deze nieuwe balans. Ik herhaal het graag: je moet ook goed voor jezelf zorgen om er volledig voor je kind te kunnen zijn. En geloof me, je kind voelt het aan als jij gestrest of moe bent. Juist als je even oplaadt, kun je daarna weer met volle energie ertegenaan, zowel thuis als op je werk.
Houd oog voor kinderopvang en toeslagen
Een ander ontzettend belangrijk onderwerp is kinderopvang. Niet iedereen kan zijn volledige ouderschapsverlofperiode doortrekken—sommigen willen of moeten eerder weer volledig aan de bak. Misschien besluit je dat een deel van je verlof genoeg is en je de rest gespreid opneemt. In zo’n geval is een betrouwbare opvangplek een must. Mijn tip: schrijf je vroeg in bij een opvang. Ik hoor vaak dat er op veel plekken wachtlijsten zijn. Je kunt eventueel ook zoeken naar alternatieven, zoals een gastouder of, in uitzonderlijke gevallen, een nanny.
Maar hoe betaal je dat allemaal? In Nederland hebben we kinderopvangtoeslag, wat gelukkig veel drukkende kosten verzacht. Je kunt via kinderopvangtoeslag aanvragen en checken hoeveel je krijgt. Let wel: de hoogte van je toeslag hangt af van je inkomen, aantal kinderen en het aantal opvanguren. Stel dat je al een beetje krap zit door die 70% uitkering tijdens je betaalde verlof, dan is het handig om te zorgen dat je toeslag op tijd binnenkomt. Zo voorkom je financiële zorgen en heb je minder stress over de opvangrekening.
Besef dat balans een uitdaging blijft
Ook als je een to-dolijstje perfect hebt afgewerkt, blijf je waarschijnlijk tobben over de vraag: hoe krijg ik alles rond? Want ouderschap stopt niet als je betaald verlof is afgelopen. Sterker nog, kinderen groeien, krijgen hun behoeftes, en er komen weer nieuwe fases aan—denk aan schoolperiode, of het moment dat je ineens parttime moet werken zodat je het brengen en halen kunt regelen. Ik heb geleerd dat ouderschapsverlof combineren met werk niet iets is dat je “een keer regelt en klaar,” maar een doorlopend proces dat blijft vragen om kleine aanpassingen en compromissen.
Soms moet je prioriteiten verschuiven of accepteren dat je huis niet altijd spic en span is. Of dat je even nee zegt tegen een extra project, zodat je die tijd in je gezin kunt steken. Geef jezelf daar niet te veel kritiek om. We zijn geen robots. Ik ken dagen waarop alles goed gaat en ik genoeg energie heb om na het werk nog met mijn kind te spelen, boodschappen te doen en te koken. Maar ik ken ook dagen waarop ik even helemaal niets meer kan en alleen wil uitrusten terwijl mijn kind lekker loopt te spelen. En dat is allemaal oké.
Blijf in gesprek met je werkgever
Een valkuil die ik in het begin maakte, is dat ik na de initiële aanvraag van mijn ouderschapsverlof nauwelijks nog check-ins had met mijn leidinggevende. Terwijl omstandigheden kunnen veranderen—bij jou of op je werk. Regelmatige communicatie houdt verwachtingen helder. Misschien wil je na een tijdje je verlofpatroon aanpassen, bijvoorbeeld meer uur opnemen in een bepaalde maand en daarna weer iets minderen. Of het bedrijf heeft interne veranderingen, waardoor er ruimte is om nog wat extra dagen te pakken.
Plan daarom regelmatig een evaluatiemoment in. Zo kun je doorgeven hoe het verlof voor jou bevalt, en kan je leidinggevende aangeven of ze ergens tegenaan lopen in jouw afwezigheid. Stel je flexibel op, maar bewaak ook je grenzen. Ik heb gemerkt dat werkgevers het vaak waarderen als je hen erbij betrekt, zeker als je laat zien dat je serieus bent over het doen van je werk, maar ook needs hebt aangaande je gezin.
Vier alle kleine mijlpalen
Dit is misschien wel het leukste advies dat ik je kan geven. Vier de kleine successen, zowel thuis als op het werk. Heb je het voor elkaar gekregen om die 2 maanden op rij netjes met je werkgever af te stemmen? Of heb je eindelijk de knoop doorgehakt over hoe je jouw verlofweken verdeelt? Dat zijn punten die het waard zijn om bij stil te staan. Ik heb weleens letterlijk een klein successvol gebakje gegeten toen mijn verlofaanvraag werd goedgekeurd—ik hield een mini-feestje met mijn partner, gewoon omdat ik zo opgelucht was.
En thuis is het niet anders. De eerste keer dat je daadwerkelijk kunt genieten van een rustige ochtend met je baby, zonder dat je met je hoofd bij je mailbox zit—vier dat moment. Elk stapje vooruit is er één die jou en je gezin helpt om beter in je vel te zitten, met name nu er zoveel nieuwe verantwoordelijkheden zijn. Het is makkelijk om alleen te focussen op wat er nog moet gebeuren, maar door die kleine mijlpalen bewust te zien, houd je de sfeer positief en blijf je gemotiveerd.
Houd het realistisch en haalbaar
Uiteindelijk draait alles om balans. Ouderschapsverlof combineren met werk is een proces van afwegen, durven vragen en regelmatig bijsturen. Het Nederlandse systeem biedt voldoende vangnetten—26 weken ouderschapsverlof in totaal, waarvan 9 betaald in het eerste jaar, plus allerlei andere verlofvormen zoals geboorteverlof of kortdurend zorgverlof bij ziekte. Dat biedt mogelijkheden, maar je bent er niet dus niet alleen met het aanvragen. Je financiën, je werkomgeving en je thuissituatie vragen samen een aanpak die elke ouder nét anders zal invullen.
Onthoud dat je niet alleen staat. Er is altijd wel iemand met soortgelijke ervaringen, of een collega-ouder met handige tips. Blijf communiceren met je werkgever—van tevoren, tijdens en na je verlof. Check je financiën, en kijk of je toeslagen kunt aanvragen, zoals kinderopvangtoeslag baby. Zorg ook dat je op tijd regelt of je ouderschapsverlof aanvragen correct verloopt. En bovenal: wees mild voor jezelf. Je bent geen supermens, al lijkt dat soms van je verwacht te worden. Een gezond evenwicht is vooral een zaak van doseren, plannen, en hulp durven vragen. Ik weet hoe het is als alles in één keer op je afkomt, maar als je je stappen zorgvuldig zet, zul je merken dat ouderschap en een baan elkaar juist prima kunnen aanvullen. Je bent niet alleen ouder of werknemer: je bent allebei. En met de juiste aanpak kun je in beide rollen stralen.