Als ouder van een nieuwsgierige baby herken ik het vast herkenbare beeld: kleine handjes die alles willen aanraken, pakken en soms zelfs in hun mond stoppen. Misschien vraag je je af: “Wat zijn leuke voelspelletjes baby?” Mijn korte antwoord? Er zijn ontzettend veel zintuigelijke activiteiten die niet alleen plezier geven, maar ook de ontwikkeling van je kleintje op een speelse manier versterken. Denk aan zachte voelboekjes, knisperende speelgoedjes, zelfgemaakte sensorische flesjes en zelfs eenvoudige huis-, tuin- en keukenmaterialen zoals maïsmeel of wol. In de rest van deze blogpost leg ik stap voor stap uit waarom deze voelspelletjes zo belangrijk zijn, hoe je ze kunt inzetten voor verschillende leeftijden en welke materialen handig zijn om in huis te halen. Zo hoop ik je te helpen om snel, laagdrempelig en met veel plezier aan de slag te gaan.
Waarom voelspelletjes zo waardevol zijn
Ik weet nog goed hoe ik in het begin dacht dat spelen vooral ging om afleiding. Maar al snel ontdekte ik dat voelspelletjes, ofwel zintuiglijke activiteiten, veel meer betekenen voor de groei van je baby. Door te voelen, knijpen, krassen en ontdekken, worden allerlei nieuwe verbindingen in de hersenen gelegd. Dat is vooral in het eerste levensjaar cruciaal, omdat het brein in deze periode razendsnel ontwikkelt. Bovendien kan zo’n spelmomentje je baby helpen om zich veilig te voelen en beter te begrijpen hoe de wereld om hem of haar heen werkt. Voelen is immers een van de eerste manieren waarop je kleintje met z’n omgeving communiceert.
Zelf heb ik gemerkt hoe een simpel speeltje met verschillende texturen al een hele ontdekkingstocht kan zijn voor een baby. Iedere keer dat die kleine vingertjes over een ribbelige of zachte stof gaan, versterkt het de tastzin en daarmee ook andere vaardigheden, zoals oog-handcoördinatie of grijpreflex. En het fijne? Je hoeft er geen enorm budget of uitgebreide kennis voor te hebben. Veel voelspelletjes kun je gewoon thuis organiseren met materialen die je al in de keukenlade hebt liggen.
Ontwikkeling van de tastzin
De tastzin ontwikkelt zich al heel vroeg. Bij pasgeboren baby’s merk je dat ze direct willen grijpen naar vingers, dekentjes of een mobiel boven het bedje. Het aanraken van verschillende structuren en materialen is voor hen een belangrijk leermoment. Volgens diverse onderzoeken, waaronder informatie die ik heb gelezen over de waarde van sensorisch spel, helpt die vroege aanraking om de hersenen ‘klaar te stomen’ voor toekomstig leren. Als een baby bijvoorbeeld leert dat een zachte pluizige bal anders aanvoelt dan een nat washandje, legt dat de basis voor verdere cognitieve en motorische groei.
Een ander mooi voordeel van voelspelletjes is de emotionele component. Wanneer je je baby aanbiedt om nieuwe dingen aan te raken en te ontdekken, stimuleer je niet alleen de tastzin, maar bied je ook een veilige, warme manier waarop jullie contact maken. Geloof me, je zult merken dat je baby geniet van jouw aanwezigheid en aanmoediging, terwijl ze met verwondering aan dat nieuwe materiaal voelen. Wil je meer weten over de manier waarop spelletjes de ontwikkeling van je kindje bevorderen, kijk dan gerust even bij ontwikkeling baby door spel. Daar deel ik nog meer inzichten over hoe je baby door spel kan groeien.
Soorten voelspelletjes voor elke leeftijd
Het leuke aan voelspelletjes (ofwel sensorische activiteiten) is dat je ze kunt aanpassen aan de leeftijd en de ontwikkelingsfase van je baby. Ik neem je graag mee door enkele handige ideeën. Natuurlijk is elk kind uniek, dus kijk vooral wat bij jouw kleintje past.
Leeftijd 0 tot 3 maanden
In deze periode ben je vooral bezig met zachte aanrakingen en eenvoudige materialen. Je baby is nog heel gevoelig voor prikkels, dus het hoeft niet ingewikkeld te zijn:
- Zachte stofjes: Leg een paar verschillende lapjes stof in de box. Denk aan badstof, satijn en katoenen doekjes. Laat je baby er met handjes en voetjes overheen bewegen.
- Hoog contrast: Baby’s tot ongeveer 3 maanden reageren sterk op zwart-wit patronen (bijv. spiraalvormen). Je kunt zulke kaartjes voor hen neerzetten of ophangen. Dat prikkelt niet alleen de tastzin als ze één van de kaartjes te pakken krijgen, maar ook de visuele ontwikkeling. Wil je hier verder op ingaan, dan kun je een kijkje nemen bij visuele stimulatie baby.
Leeftijd 4 tot 7 maanden
Dit is een fase waarin baby’s steeds meer willen grijpen, voelen en zelfs sabbelen. Veiligheid is dus extra belangrijk.
- Knisperboekjes: Vaak hebben ze verschillende texturen en maken ze een licht knisperend geluid als je er in knijpt. Perfect om de tastzin te prikkelen en bovendien superleuk om te horen.
- Spiegelspel: Door een babyspiegeltje neer te zetten, kan je kindje naar zichzelf kijken en met dank aan jou met vingertjes aan de spiegel voelen. Het is niet alleen goed voor de tastzin, maar ook voor het ontwikkelen van zelfbewustzijn.
- Zachte, eetbare materialen: Een kleine schep maïsmeel in een lage bak kan al een wereld aan verschil maken. Je baby kan veilig voelen, kneden en proeven (mits kleine beetjes). Houd er wel toezicht bij om te voorkomen dat er grote happen naar binnen gaan. Meer inspiratie vind je bij sensorisch spel baby.
Leeftijd 8 tot 11 maanden
Nu begint je baby vaak te kruipen, staan of zittend de wereld te verkennen. Tastspelletjes worden wat actiever en experimenteler.
- Sensory bottles: Vul een stevig flesje met water, glitter en eventueel kleine items zoals knopen of gekleurde stukjes plastic. Zorg er wel voor dat het flesje goed dicht zit. Als je baby het flesje omrolt of schudt, ontstaat een prachtig visueel effect. Dat is niet alleen leuk voor de oog-handcoördinatie, maar prikkelt ook de nieuwsgierigheid.
- Voeldingen in bakjes: Zet verschillende bakjes neer met veilige materialen, zoals gekookte broccoli (zacht), koude pasta of voelballen met nopjes. Laat je baby experimenteren met pakken, knijpen en eventueel proeven.
Leeftijd 12 tot 18 maanden
Tegen deze tijd is je kind al wat stabieler op de beentjes en kan al redelijk lopen of stevig kruipen. Voelspelletjes kunnen interactiever en avontuurlijker worden:
- Oobleck (een mengsel van maïzena en water): Dit bijzondere goedje voelt hard aan als je er in knijpt, maar vloeibaar als je het loslaat. Een geweldige manier om de tastzin te stimuleren en je kleintje te laten experimenteren met oorzaak en gevolg.
- Tastjacht: Verstop verschillende zachte spulletjes rond de kamer (bijvoorbeeld knuffeltjes of voelkaarten) en laat je baby ze oppakken. Stimuleer hem of haar om te vertellen of iets zacht of ruw aanvoelt (als spreken nog niet gaat, benoem het zelf).
Leeftijd 19 tot 23 maanden
In deze fase begint het symbool- en fantasiedenken zich te ontwikkelen. Ze leren dat bepaalde objecten een andere functie kunnen uitbeelden, zoals een lepel die ineens een telefoon kan voorstellen.
- Doe-alsof-voelspel: Laat je kind “eten koken” met verschillende texturen. Leg bijvoorbeeld wat simpele materialen klaar: een bakje water met gekleurde rijst of gekookte pasta. Door te roeren en te voelen speelt je baby dat hij of zij gerechten aan het bereiden is.
- Kneed- en kleispel: Met taste-safe klei (geschikt voor eventueel mondcontact, maar niet bedoeld als echt eetbaar) geef je een leuke, veilige uitdaging. Ze kunnen er in knijpen, bolletjes maken of er figuurtjes in drukken.
Praktische tips en materialen
Ik vind het handig om bij voelspelletjes te letten op een paar zaken: veiligheid, hygiëne en simpelheid. Hieronder noem ik graag enkele tips:
- Kies bij voorkeur taste-safe materialen als je baby nog jong is en alles in de mond steekt. Oobleck, eetbaar verfijnzout, gepureerde groenten en zelfs (lichtgekookt) fruitpuree kunnen ideaal zijn.
- Houd altijd toezicht. Hoe veilig het materiaal ook is dat je gebruikt, baby’s kunnen zich plotseling verslikken. Blijf er dus bij als ze proeven, sabbelen en ontdekken.
- Bied één ding tegelijk aan. Overstimulatie kan een baby onrustig maken, dus begin rustig met één textuur of één soort materiaal.
- Blijf je baby aanmoedigen, maar dwing niets af. Het kan gebeuren dat je kleintje een textuur helemaal niet fijn vindt. Door empathie te tonen en alternatieven te bieden, voelt je baby zich veilig om te blijven ontdekken.
- Speel mee als het kan. Laat zien hoe jij een handjevol maïsmeel oppakt of hoe jij voorzichtig in het knisperboekje bladert. Jouw voorbeeld geeft je baby zelfvertrouwen om hetzelfde te proberen.
Zo heb ik ooit een “tastdoek” gemaakt door verschillende soortjes stof (fluweel, badstof, spijkerstof, satijn) naast elkaar te naaien. Mijn baby vond het in het begin een beetje gek, maar na een tijdje merkte ik dat het fascinerend was om met de vingertoppen van het ene stuk stof naar het andere te gaan. Dat soort observaties zijn goud waard; je krijgt echt een inkijkje in de verbazing en nieuwsgierigheid van je kindje.
Mijn favoriete producten van bol.com
Als je, net als ik, weinig tijd hebt om zelf knutselspullen te verzamelen, kun je ook prima terecht bij bol.com voor kant-en-klare voel- en speelmateriaal. Zelf heb ik een aantal favorieten die enorm van pas komen:
- Zachte voelboekjes met verschillende texturen\
(Soms gemaakt van stof, soms van knisperend materiaal. Stimuleert niet alleen de tastzin, maar ook de visuele aandacht.) - Activity gym met hangende speeltjes\
(Sommige varianten hebben knisperende bladen of getextureerde speeltjes waarmee de baby liggend kan spelen en voelen.) - Sensorische ballenset\
(Kleine balletjes met nopjes, ribbels of open structuren. Goed voor het grijpen en het ontdekken van verschillen in vorm en textuur.) - Baby spiegel voor op de vloer\
(Uit doorgaande research blijkt dat spiegelspel de baby helpt zichzelf en de omgeving te leren kennen en stimuleert de tastzin wanneer ze de spiegel aanraken.) - Tastknuffels met labeltjes\
(Een knuffeldier met verschillende labeltjes of stukjes stof eraan. Baby’s raken soms gefascineerd door de kleine flapjes en voelen er eindeloos aan.) - Edible paint of taste-safe vingerverf\
(Zo kan je kleintje met een gerust hart kliederen en ontdekken met kleur en textuur. Let er wel op dat niet alles bedoeld is om écht op te eten, maar het is veilig bij kleine proefmomentjes.)
Wat het beste past, hangt natuurlijk af van de persoonlijkheid van je baby en wat je leuk vindt om samen te doen. Ik zeg altijd: begin met iets kleins. Je kunt later altijd uitbreiden als je merkt dat je kind er plezier aan beleeft. Meer ideetjes over speelgoed per leeftijd vind je bij baby speelgoed per maand. Daar zie je hoe je stapsgewijs materialen kunt kiezen die passen bij de ontwikkelingsfase van je kind.
Veelgemaakte vragen over voelspelletjes
Ik hoor vaak een paar vragen voorbijkomen als het gaat om voelspelletjes. Ik beantwoord ze hier kort, zodat je hopelijk meteen verder kunt.
1. Zijn voelspelletjes veilig voor pasgeborenen?\
Zeker, zolang je rekening houdt met de ontwikkelingsfase van je baby en kiest voor veilige, zachte materialen. Bij pasgeborenen raad ik aan om te beginnen met het laten voelen van je eigen vingers, een zacht hydrofiel doekje of een knuffel. Alles op heel kleine schaal, want ze raken vrij snel overprikkeld.
2. Wat als mijn baby alles in de mond steekt?\
Dat mondcontact is juist een manier van ontdekken, maar kies daarom het liefst materials die “taste-safe” of eetbaar zijn (maïsmeel, gekookte pasta of geraffineerde rijstvlokken). Zo kan er weinig gebeuren als ze even sabbelen. Blijf er wel altijd bij.
3. Hoe vaak moet ik voelspelletjes aanbieden?\
Er is geen vast schema. Ikzelf kijk naar de stemming van mijn baby. Soms vinden ze het geweldig om elke dag even een tactiel spelletje te doen, maar op een ander moment kan het te veel zijn. Luister dus goed naar de signalen: lijkt je baby moe of overprikkeld, dan is het niet het juiste moment.
4. Kan ik voelspelletjes combineren met andere zintuigen?\
Ja, zeker! Denk aan spelletjes met muziek, geuren of visuele prikkels. Zintuigen werken nauw samen en het combineren van gehoor, zicht en tast kan extra leerzaam zijn. Mocht je meer willen weten over dit thema, kijk dan ook eens bij zintuigen stimuleren baby.
5. Moet ik zelf meespelen met de voelspelletjes?\
Je baby vindt het vaak heerlijk als jij actief meedoet. Dat geeft een gevoel van verbondenheid en vertrouwen. Je hoeft niet de hele tijd over de schouder mee te kijken, maar laat wel af en toe blijken dat je er bent en geniet van wat er gebeurt.
Kleine extra’s om het nog leuker te maken
Ik vind het zelf altijd fijn om net een stapje verder te gaan met de spelletjes, zonder het ingewikkeld te maken. Hier wat aanvullende ideeën:
-
Spelen met temperatuur\
Probeer eens een koud, vochtig doekje en een warm (niet heet!) comfortabel doekje. Laat je baby het verschil voelen. Dit kan spannend aanvoelen, maar is ook een mooie manier om te leren dat de wereld vol variatie zit. -
Aanraking met verschillende voorwerpen\
Ga samen door het huis: laat je baby zachtjes met de hand langs de bankaaien (stof), het aanrecht (koud, glad) en een houten tafel (hard, licht reliëf). Zo merk je meteen dat zelfs alledaagse spullen een bron van ontdekking kunnen zijn. -
Tastzakjes maken\
Vul een ziplockzakje met zachte rijst, bonen, maïsmeel of andere korrelige materialen. Sluit het zakje goed af (plak er desnoods een laag tape omheen) en laat je baby het zakje kneden, drukken en bewegen. Het geeft een fijner gevoel dan je misschien in eerste instantie denkt. -
Gezichtsuitdrukkingen en aanraking\
Combineer voelspelletjes met gezichtsuitdrukkingen. Als je baby iets ruws voelt, doe jij net alsof je verbaasd bent: “O, dat voelt gek!” Zo koppel je een emotionele reactie aan een tast-ervaring. Het helpt bij sociale en emotionele ontwikkeling, omdat je baby leert dat aanrakingen soms verschillende gevoelens oproepen.
Wat als het niet meteen lukt
Ik heb het allemaal wel eens meegemaakt: je bereidt een leuk voelspel voor en hoopt dat je baby helemaal enthousiast aan de slag gaat… maar in plaats daarvan wordt er gepruild, geprotesteerd of simpelweg niet naar omgekeken. Geen zorgen, dat gebeurt echt regelmatig. Soms is je kleintje gewoon moe of afgeleid. Net zoals wij niet altijd zin hebben in dezelfde activiteit, heeft een baby dat ook niet.
Mijn tip? Blijf ontspannen en houd het speels. Misschien wil je baby het voelspel na een half uurtje juist wél proberen, of de dag erna. Voelen is iets heel individueels en ieder kind leert in zijn eigen tempo. Door rustig te blijven en alternatieven aan te bieden, merkt je baby dat er geen druk is. Zo blijft het leuk en positief. Soms is het ook handig om een andere omgeving te kiezen. Probeer een keer buiten in de tuin of op het balkon: frisse lucht en andere geuren kunnen je baby nieuwsgierig maken.
Een moment om te koesteren
Hoewel het allemaal misschien simpel klinkt, is een paar minuten bezig zijn met voelspelletjes een prachtig moment van contact. Je leert je kind beter kennen: waar houdt hij of zij van, welke textuur is z’n favoriet, en hoe reageert je baby op onverwachtse prikkels? Ik kan uit ervaring delen dat deze ontdekkingen echt bijdragen aan je band. Je voelt de samenhorigheid en ziet hoe die kleine hersentjes op volle toeren draaien om iets nieuws te begrijpen.
Mocht je geïnteresseerd zijn in meer ideeën rond spelletjes en het stimuleren van je kleintje, bij spelenderwijs leren baby bespreek ik andere manieren waarop je spel en leren in het dagelijks leven kunt verweven. Zo kun je elke dag wel een speels leermoment vinden, zonder dat je er veel extra tijd of dure materialen in hoeft te steken.
Inspiratie uit de praktijk
Soms is het fijn om te horen hoe andere ouders dit aanpakken. Ik vroeg ooit een vriendin hoe zij met voelspelletjes aan de slag ging. Zij had een simpele methode: een mandje verschillende materialen, variërend van een zachte knuffel tot een houten pollepel, en die legde ze naast haar baby. Telkens koos haar kindje één voorwerp uit om te onderzoeken. Het was prachtig om te zien hoe haar kleintje met een soort geconcentreerde blik de oppervlakte afging, eventueel in het mondje stopte (veilig materiaal dus) en vervolgens naar het volgende pakte. Door zelf naast het mandje te gaan zitten en af en toe een geluidje te maken (“Oeh, zacht!” of “Wat een gek tink-geluid maakt de lepel op de vloer!”), bleef het een activiteit voor twee. Simpel, goedkoop en van onschatbare waarde voor de ontwikkeling.
Ideale tijdstippen voor voelspelletjes
Misschien vraag je je af wanneer in de dagelijkse routine je tijd zou kunnen vrijmaken voor dit soort activiteiten. Mijn ervaring is dat de ochtend, na de eerste voeding, vaak een goed moment is. Je baby is dan redelijk uitgerust en nog niet overprikkeld door de dag. Ook na een middagdutje wil het weleens werken. Direct voor een slaapje is meestal wat minder handig, omdat je baby dan al moe is.
Sommige ouders combineren voelspelletjes met andere routines. Bijvoorbeeld even laten spelen op het aankleedkussen met verschillende speelgoedjes terwijl je de kleertjes of de luier verschoont. Of tijdens een rustig keukenaMoment, waarbij je wat veilige keukenspullen op de grond legt terwijl jij kookt (uiteraard met toezicht). Het gaat erom dat je spelenderwijs in de flow van de dag blijft.
Hoe je zelf met thema’s kunt werken
Vind je het leuk om wat houvast te hebben, dan kun je voelspelletjes thematisch aanpakken. Denk bijvoorbeeld aan een “zomer”-thema, waarbij je laat voelen aan zand (in een bak), koud water, en misschien wat gekneusde muntblaadjes voor de geur. Of een “herfst”-thema, met bladeren, pompons in herfstkleuren en zachte eikeldopjes. Die thematische aanpak kan je baby leren dat er verschillende seizoenen, geuren en texturen bestaan, wat de nieuwsgierigheid verder prikkelt. Plus, het maakt het voor jou misschien iets gestructureerder.
Waarom het voelt alsof je samen op ontdekkingsreis bent
Geen enkele ouder is perfect en ik voel me ook vaak zoekende. Maar er is iets bijzonders aan samen “leren door te spelen.” Je bent allebei benieuwd wat er gebeurt als je baby zachtjes in die gekleurde pasta knijpt. Je deelt een soort verwondering over de kleinste dingen. Dat gevoel van saamhorigheid, van samen iets nieuws ontdekken, zorgt ervoor dat je baby zich veilig voelt en durft te exploreren. Juist dat gevoel van samen is zo belangrijk voor hun zelfvertrouwen.
Door je baby ruimte te geven om te ontdekken (en ‘foutjes’ te maken), leren ze dat de wereld best spannend kan zijn, maar dat er ook heel veel te genieten valt. Vergelijk het met hoe we als volwassenen leren: we worden vaak het meest zelfverzekerd als we eerst wat hebben kunnen uitproberen met een vriendelijke stem naast ons die zegt: “Goed bezig, probeer het nog eens!” In de babytijd ligt die fundering voor een groot deel in spel. Voelspelletjes zijn daarbij een toegankelijke en ontzettend leuke ingang.
Vooral samen blijven ontdekken
Aan het eind van de dag draait het allemaal om kleine, warme momentjes van verbinding. Voelspelletjes voor je baby helpen niet alleen om de zintuigen te prikkelen, maar versterken ook de band tussen jou en je kleintje. Ik heb de wereld van tastactiviteiten leren zien als een oneindige bron van eenvoudige, magische ontdekkingen. En het mooie is dat je echt niet altijd ingewikkelde voorbereidingen hoeft te treffen. Soms is een simpel potje maïzena al genoeg om een hele middag vol verwondering te beleven.
Probeer vooral wat voor jou past en voel je niet bezwaard als het de ene dag fantastisch gaat en de andere dag totaal niet. Dat is de charme van het ouderschap: leren en samen groeien. Mocht je behoefte hebben aan meer inspiratie, kijk dan gerust eens bij leren door te spelen baby of samenspel baby ouder. Ik hoop dat je met deze tips en ideeën in ieder geval een vliegende start kunt maken. Jij kent je kindje het beste, dus vertrouw op je gevoel en beleef de ontdekkingsreis vol texturen en nieuwe prikkels samen. Veel speelplezier!