Ik herinner me nog precies hoe ik met mijn baby op mijn arm zat, twijfelend over de beste manier om de laatste flesvoeding voor het slapengaan in te passen. Je wilt je kleintje immers optimaal laten slapen, maar tegelijkertijd vraag je je af hoeveel melk genoeg is, of het geen slecht idee is om ze wakker te maken, en of je eigenlijk wel moet doorgaan met die avondfles als je baby oud genoeg is. Ik heb die onzekerheden ook gevoeld en ontdekte gaandeweg dat er geen strikt eenduidig antwoord bestaat. Want elke baby is anders, en wat voor jouw buurvrouw werkt, hoeft niet per se voor jou en je kindje te werken.
Toch kan het enorm helpen om meer te weten over waarom die laatste fles zo’n belangrijk moment is in de dag van je baby. Ik deel daarom graag mijn ervaringen en inzichten, zodat je zelf kunt bepalen of je de fles wilt blijven geven, of dat het misschien tijd is om langzaam af te bouwen. We gaan in op de vragen die veel ouders zichzelf stellen: van hoeveel melk voor het slapengaan tot het ideale tijdstip en de manier om die avondfles op een prettige manier af te bouwen. Hopelijk geeft dit je een steuntje in de rug en het gevoel dat je niet alleen staat in je zoektocht naar het beste slaapritme voor je baby.
Waarom is de laatste voeding belangrijk?
Het klinkt misschien vanzelfsprekend, maar die voeding net voor bedtijd is vaak hét moment waarop je kindje extra verzadigd raakt en de nacht in kan gaan zonder (te) veel honger. Veel ouders merken dat als hun baby beter gevuld naar bed gaat, er minder nachtelijke onderbrekingen zijn. Aan de andere kant schuilt er in deze laatste fles een valkuil: een zogenaamde “feed-to-sleep-associatie.” Dat wil zeggen dat je baby leert om in slaap te vallen met de fles in de mond, wat later kan leiden tot meer moeite met zelfstandig doorslapen.
Hoe je hiermee omgaat, is heel persoonlijk. Sommige baby’s hebben sterk behoefte aan die extra energie voor bedtijd. Andere kleintjes kunnen prima zonder avondfles in slaap vallen. Bovendien kan de laatste fles zelfs tot onrust leiden wanneer het babybuikje eigenlijk al vol zat. Hieronder lees je meer over hoe de laatste fles precies kan helpen bij het doorslapen en hoeveel melk verstandig is om te geven.
Hoe helpt de laatste fles bij doorslapen?
In mijn eigen ervaring maakte het een aanzienlijk verschil wanneer mijn baby tevreden naar bed ging. Hij leek dan langer aaneengesloten te slapen, alsof hij wist dat zijn buikje genoeg brandstof had voor een goede nachtrust. Veel onderzoek wijst erop dat een consistente routine rondom bedtijd ook een grote rol speelt bij een betere slaapkwaliteit. Een baby die elke avond rond hetzelfde tijdstip een rondje “voeden, verschonen, knuffelen en dan slapen” krijgt, associeert deze volgorde op den duur met de overgang naar dromenland.
Toch is er ook een andere kant: als je kindje gewend raakt aan drinken tot hij half in dromenland verkeert, kan dat leiden tot ongelukken zoals melk die in de mond blijft (met een verhoogd risico op tandbederf of zelfs mogelijke verstikkingsgevaar). In het onderzoek werd ook gewezen op associaties zoals het voeden tot het kind in slaap valt en hoe dat het afbouwen van nachtvoedingen ingewikkelder kan maken. Het is dus belangrijk om alert te zijn op hoe je baby reageert. Zie je dat deze fles echt helpt om de nacht door te komen en minder vaak wakker te worden? Top. Gaat je baby bij elke kleine hongerprikkel toch weer de fles eisen? Dan is het misschien tijd om het slaapritme en de voeding eens verder tegen het licht te houden.
Hoeveel melk geef je bij de laatste voeding?
Ik weet nog hoe ik in het begin echt moest puzzelen: “Geef ik nu 120 ml of 150 ml? Is 180 ml niet te veel voor zo’n kleine baby?” Dit proces blijft vaak een combinatie van proberen, leren herkennen van hongersignalen en letten op hoe je baby reageert. Ook de leeftijd van je kindje speelt mee. Een pasgeborene heeft maar een piepklein maagje zo groot als een vuistje, maar een wat ouder kindje kan meer aan.
Een handige richtlijn is om te luisteren naar je baby zelf: als hij regelmatig de fles niet leegdrinkt, kan het een teken zijn dat je teveel aanbiedt. Drinkt hij elke keer gretig alles op en blijft hij smakken, dan wil hij misschien wat extra. Wil je meer specifieke informatie over de aanbevolen hoeveelheid, kijk dan eens bij hoeveel flesvoeding per leeftijd. Daar vind je richtlijnen die helpen om in te schatten of je in de juiste richting zit.
Beste tijd voor de laatste fles
Dan de vraag: “Wanneer is het beste moment om mijn baby die laatste fles te geven?” Ik heb gemerkt dat veel ouders een vast ritme omarmen, bijvoorbeeld rond 19:00 of 20:00 uur, afhankelijk van de leeftijd van de baby en het slaapschema overdag. Uit onderzoek weten we dat baby’s (ouder dan 4 maanden) meestal het gemakkelijkst in slaap vallen en het langst slapen als ze ergens tussen 19:00 en 20:00 uur naar bed gaan. Dat komt omdat hun natuurlijke slaap-luwte op dat moment optreedt.
Een eerdere of latere fles kan nodig zijn als je kindje bijvoorbeeld wat later op de avond nog wakker is, of juist veel eerder moe is dan normaal, bijvoorbeeld omdat hij ziek is of een sprongetje doormaakt. Soms zullen ouders zeggen: “Ik geef nog een ‘dreamfeed’ rond 22:00 uur.” Zo kreeg ik ook tips van vrienden die beweerden dat hun baby dan de hele nacht doorsliep. Maar de meningen en ervaringen verschillen. De ene ouder zweert erbij, de ander geeft juist geen extra late fles omdat het de slaap verstoort.
Moet je een baby wakker maken voor de laatste voeding?
In mijn eerste maanden als ouder heb ik precies deze vraag gesteld aan de kraamverzorgster: “Moet ik mijn baby nu echt wakker maken om hem nog een fles te geven?” Dat voelt gek, want een slapende baby laten doorslapen is verleidelijk. Soms is wakker maken echter handig als je wilt voorkomen dat je kindje om drie uur ‘s nachts klaarwakker is van de honger. Maar het is geen must.
Ik heb ervaren dat als mijn baby écht sliep, hij die voeding soms helemaal niet nodig had. Maar wanneer ik merkte dat hij een beetje onrustig doezelde en waarschijnlijk binnen een uur wakker zou worden, kon een ‘rustige voeding’ in halfslapende toestand hem helpen. Weet wel dat deze methode niet altijd voor iedereen geschikt is. Zie ook baby wakker maken voor voeding als je twijfelt of het in jouw situatie verstandig kan zijn.
Hoe bouw je de laatste fles langzaam af?
Op een gegeven moment merk je misschien dat je kindje niet zo’n behoefte meer heeft aan de fles voor het slapengaan, of dat je het tijd vindt om te stoppen (bijvoorbeeld als je baby richting het eerste levensjaar gaat). Volgens de American Academy of Pediatrics is het raadzaam om flessenvoeding geheel af te bouwen wanneer je kindje tussen de 12 en 18 maanden oud is. Dit omdat lang gebruik van een fles gelinkt wordt aan tandproblemen, overgewicht en een matige overgang naar vast voedsel.
Maar hoe doe je dat in de praktijk? De methode die voor mij werkte, is stapsgewijs minderen. Je verkort bijvoorbeeld de duur van de flesmomenten of vermindert de hoeveelheid melk in de fles, zodat je baby langzaam went aan minder eten. Je kunt tegelijk een andere vorm van troost aanbieden, zoals een knuffelmoment, een verhaaltje of even samen wiegen. Vaak geeft je kindje zelf signalen als hij klaar is voor minder melk in de avond: hij draait zijn hoofd weg, drinkt niet alle melk op of is te druk met andere dingen. Wees vooral niet bang om het op jullie eigen tempo te doen. Elk kind is anders, en je voelt zelf meestal het beste aan welk ritme past.
Voeding en slaapritme op elkaar afstemmen
De laatste dagvoeding is niet alleen bepalend voor de nacht, maar ook voor het totale slaap- en voedingsschema van je kleintje. Je wilt voorkomen dat je baby net zo’n grote fles krijgt dat hij zich overvol voelt, waardoor hij juist slecht slaapt. Aan de andere kant wil je hem ook niet met trek naar bed sturen. De balans tussen voeding en slaapritme kan best een zoektocht zijn.
Hoe laat geef je de laatste fles per leeftijd?
Laten we eerlijk zijn: een schema van 07:00-11:00-15:00-19:00 lijkt prachtig, maar in de praktijk kan het behoorlijk afwijken omdat elke baby anders is. Soms slaapt een 6 maanden oude baby nog twee tot drie dutjes per dag, terwijl een 9 maanden oude baby misschien aan twee dutjes voldoende heeft. Dat beïnvloedt wanneer ze (voor het laatst) willen eten.
Als basis kun je rekening houden met het feit dat de meeste baby’s vanaf 4 maanden veel baat hebben bij een bedtime tussen 19:00-20:00 uur. Liggen ze dan in bed, dan kun je de laatste fles toespitsen op zo’n halfuurtje eerder, dus rond 18:30-19:30 uur. Bij jongere baby’s (0-3 maanden) kan de avondvoeding later vallen, omdat ze nog erg vaak drinken. En bij oudere baby’s (denk aan 9-12 maanden) zul je soms merken dat de fles net voor bedtijd niet meer zo noodzakelijk is omdat ze overdag al genoeg binnenkrijgen. Wil je meer weten over hoe dit samenhangt met slaapschema’s, neem dan eens een kijkje bij voeding en slaapschemas per leeftijd.
Wat als je baby onrustig blijft na de laatste fles?
Ik heb nachten gehad waarin ik dacht: “Oké, hij heeft gedronken. Waarom valt hij dan niet in slaap?” Soms zit het ‘m niet in honger, maar in onbehagen door reflux, krampjes of gewoon overstimulatie van de dag. Probeer eens om een rustige activiteit in te bouwen na de fles. Een warm badje (als onderdeel van een vast avondritueel), zacht wiegen of het vertellen van een verhaaltje kan net dat beetje kalmte geven dat je baby nodig heeft om in slaap te vallen.
Heeft je kindje echt last van reflux of darmkrampjes, dan kan het slim zijn om hem een kwartier rechtop te houden na het drinken, zodat de melk de kans krijgt om te zakken. Op die manier voorkom je dat je baby direct liggend gaat slapen en last krijgt van oprispingen. Wil je hier meer over lezen, kijk dan eens bij voeding bij reflux en darmkrampjes.
Hoe kun je de slaapkwaliteit verbeteren?
Een goede nachtrust voor je baby (en voor jou) gaat niet alleen over het moment van voeden. Het draait om een rustige, consistente routine die je kindje helpt om te begrijpen dat de nacht eraan komt. Ik zal nooit vergeten hoe ik na een drukke dag enthousiast dacht: “Nu snel de fles en dan slapen,” om vervolgens een overprikkelde en huilende baby in de box te hebben. Het heeft me geleerd om tijd in te bouwen voor kalmte, zachte geluiden en weinig afleiding in de laatste 30 tot 60 minuten voor bed.
Beste voeding voor de nacht
Misschien vraag je je af: “Moet ik een speciale voeding kiezen voor de nacht, zoals een dikkere papfles of anti-regurgitatievoeding?” Vanuit mijn eigen ervaring en de adviezen die ik verzameld heb, is er niet één ‘wondermiddel.’ Sterker nog, onderzoek suggereert dat bijvoorbeeld het toevoegen van rijstebloem aan de fles niet aantoonbaar helpt om je baby langer te laten slapen. Het kan voor sommige kleintjes zelfs een verslikrisico opleveren.
Maak je dus niet al te druk over speciale ‘nachtvoedingen.’ Kies liever een flesvoeding die goed bij je baby past, eventueel in overleg met je consultatiebureau. Let er wel op dat je op tijd overstapt van opvolgmelk naar koemelk als je baby de 1 jaar is gepasseerd, tenzij je kiest voor doorgaan met borst- of flesvoeding om specifieke redenen. Kijk bijvoorbeeld eens bij wanneer overstappen van opvolgmelk naar gewone melk? als je meer wilt weten over dat moment.
Hoe voorkom je nachtelijke hongersignalen?
De essentie is zorgen dat je baby overdag voldoende voeding krijgt. Gaat je kleintje al aardig mee in vaste voeding, dan kan hij overdag veel voedingsstoffen halen uit maaltijden en tussendoortjes, en dus in de nacht minder honger hebben. Daarnaast kan een rustige afsluitende fles ervoor zorgen dat hij net dat beetje extra heeft voor een langere slaapcyclus.
Wat ik zelf heel fijn vond, was om de laatste fles te geven wanneer mijn baby nog echt wakker en alert was. Zo wist ik zeker dat hij serieus honger had en niet alleen aan het ‘doezel-drinken’ was. Daarna deed ik een kort ritueel zoals een slaapliedje of een verhaaltje, zodat er een kleine pauze zat tussen de voeding en het moment van in slaap vallen. Dat minimaliseert de kans dat mijn baby voeding associeert met direct wegdommelen. En nog een tip: probeer niet te overvoeren. Een overvol buikje kan net zo goed leiden tot onrust.
Veelgestelde vragen
Hieronder beantwoord ik een aantal vragen die ik van vrienden en kennissen vaak kreeg toen ik zelf worstelde met mijn baby’s laatste fles en slaapritme.
Kan ik mijn baby minder melk geven bij de laatste fles als hij niet lijkt te willen drinken?
Jazeker. Als hij structureel niet alles opdrinkt, kun je de hoeveelheid iets verlagen. Kijk daarbij naar de totale hoeveelheid over de dag. Blijf letten op hongersignalen: als je baby na een paar nachten weer veel wakker wordt, had hij misschien toch meer nodig.Mijn baby lijkt genoeg te hebben gehad overdag, maar komt ‘s avonds toch om meer. Wat kan ik doen?
Sommige baby’s hebben dan toch een extra boost nodig. Zolang je baby niet overvol lijkt, kun je gerust een (kleinere) fles aanbieden. Probeer echter te achterhalen of dit een vast patroon is of enkel een groeispurtje. Eventueel kun je kijken naar verschil tussen borstvoeding en flesvoeding als je overweegt om borstvoedingsmomenten af te wisselen met flesvoeding.Is het erg als mijn baby in slaap valt tijdens het drinken van de fles?
Het kan gebeuren, zeker bij heel jonge baby’s, maar let op het risico van melk die in het mondje achterblijft. Dit verhoogt onder andere de kans op tandbederf. Als je kindje echt in diepe slaap valt, probeer dan voorzichtig de fles te verwijderen en hem misschien nog even rechtop te houden.Hoe weet ik of mijn baby klaar is om de laatste fles te laten vallen?
Vaak zie je dat je baby ‘s ochtends nog steeds met een droge luier wakker wordt of de fles niet meer leegdrinkt. Ook kan hij zich afleiden met spelen in plaats van geconcentreerd drinken. Dat zijn signalen dat de voedingsbehoefte in de avond niet meer zo hoog is.Wat als mijn baby blijft slapen zonder avondfles en ‘s nachts wel vaker wakker wordt?
Dat kan een teken zijn dat je toch nog niet helemaal kunt stoppen met die laatste fles. Probeer een extra voeding overdag of een iets grotere portie aan het begin van de avond, en kijk of dat verschil maakt. In sommige fases hebben baby’s tijdelijk meer voeding nodig (bijvoorbeeld rond 6 maanden als er een groeispurt is). Kijk ook eens bij voeding voor hongerige baby voor tips.Ik las dat een consistent bedtijdroutine helpt bij doorslapen. Hoe zorg ik dat voeding daar goed in past?
Een vast ritueel werkt echt. Denk bijvoorbeeld aan: badje, pyjama aan, laatste fles, even knuffelen en een liedje, en dan naar bed. Door elke avond een vergelijkbaar patroon te volgen, begrijpt je kindje dat het tijd is om te gaan slapen. Zorg wel dat je de voeding niet exact koppelt aan meteen in slaap vallen om feed-to-sleep-associatie te voorkomen.Mag ik overstappen op gewone melk voor de laatste fles als mijn baby 1 jaar oud is?
Ja, vanaf 1 jaar kan je kindje meestal overstappen op koemelk, mits hij verder voldoende vaste voeding krijgt en geen koemelkallergie heeft. Bij borstvoeding is er geen harde grens; sommige moeders voeden hun kindje langer door. Wil je exact weten hoe en wanneer je de stap maakt, kijk dan bij wanneer overstappen van opvolgmelk naar gewone melk?.Kan een avondbadje bijdragen aan betere slaapkwaliteit na de laatste fles?
Veel ouders vinden een warm badje een fijne afsluiting van de dag, omdat het ontspanning geeft en helpt om prikkels los te laten. Maar het is geen must. Sommige baby’s worden juist te actief van waterpret. Als je een badje te heftig vindt, kun je ook kiezen voor een zachte massage of een rustgevend lampje op de achtergrond.Wat als mijn baby ‘s avonds heel onrustig is door doorkomende tandjes?
Vaak merk je rond deze periode dat iedere vorm van slaap wat ingewikkeld wordt. Troost en nabijheid kunnen dan belangrijker zijn dan hoeveel de baby precies drinkt. Je kunt natuurlijk een flesje aanbieden als je denkt dat de honger ook een rol speelt, maar kijk vooral of je kindje pijnstilling of extra aandacht nodig heeft.Hoe houd ik het vol als mijn baby toch elke nacht wakker wordt?
Dat is een lastige fase waar bijna iedere ouder doorheen gaat. Soms is het een kwestie van tijd, en helpt alleen volhouden en consistent blijven in je routine. Het kan ook liggen aan andere factoren zoals sprongetjes, ziekte of reflux. Blijf communiceren met je consultatiebureau of huisarts als je je zorgen maakt. En onthoud: je bent niet alleen, miljoenen ouders hebben deze nachtelijke onderbrekingen ook gekend.
Uiteindelijk is er geen vastomlijnd antwoord dat voor elk kind werkt. Afdwingen dat elk baby’tje “door moet slapen” is simpelweg niet realistisch; ieder kind heeft zijn eigen tempo. Soms helpt de laatste fles bij het soepel doorkomen van de nacht, soms merk je dat je kindje hem bijna niet meer nodig heeft. Voel vooral zelf aan wat voor jullie werkt en wees niet bang om af en toe een nieuwe aanpak te proberen.
Ik hoop dat je met deze informatie wat meer zelfvertrouwen hebt om een eigen routine te bouwen. Misschien ontdek je dat een fles om 19:00 uur ideaal is, of past 18:30 uur beter in jullie schema. Wellicht merk je juist dat het afbouwen van de laatste fles een wereld van verschil maakt voor de nachtrust. Luister naar je intuïtie en naar je baby, en geef jezelf de ruimte om dingen uit te proberen. Je doet het hartstikke goed. En bedenk: of je kindje nu in één ruk doorslaapt of ‘s nachts nog even komt voor een fles of knuffel, er komt vanzelf een moment dat de gebroken nachten verleden tijd zijn. Tot die tijd, blijf kalm ademen, probeer te genieten van de kleine momentjes samen en… succes met het vinden van jullie ideale slaaproutine!