Ik weet hoe het voelt als je peuter ineens extra hangerig is of zijn hele ritme lijkt om te gooien. Misschien slapen ze slechter, hebben ze vaker driftbuien of klampen ze zich aan je vast. Dit kan duiden op peuter sprongetjes. Met dat woord bedoel ik groeispurten in de ontwikkeling van een peuter, zowel fysiek als cognitief. Ik ben er zelf mee in aanraking gekomen toen ik dacht dat mijn kind gewoon ‘lastig’ was, terwijl er in werkelijkheid iets veel groters speelde. In deze blog deel ik graag wat ik heb geleerd over deze sprongetjes, zodat jij – net als ik – wat meer rust kunt ervaren in de drukke peuterfase.
Begrijp wat peuter sprongetjes zijn
Een sprongetje bij peuters is eigenlijk een fase waarin je kind ineens sneller groeit en nieuwe vaardigheden ontwikkelt. Hoewel de term ‘sprongetje’ vaak bekend is van de babytijd, zet het proces zich door in de peutertijd. De groeispurt kan fysiek zijn (bijvoorbeeld extra centimeters aan lengte) of juist mentaal (nieuwe woorden leren, ingewikkelde emoties ervaren).
Ik merk dat elke peuter dit anders beleeft. De ene peuter kan dagenlang hangerig of prikkelbaar zijn, terwijl een andere juist druk is en slecht in slaap komt. Vaak hoor ik van andere ouders dat ze zich zorgen maken of iets verkeerd doen. Maar geloof me, je bent niet de enige. Deze sprongetjes horen bij de peuter ontwikkeling en geven aan dat er in dat kleine lijfje en brein een hoop gaande is.
Fysieke sprongetjes kunnen je opvallen als je plots meer broeken moet kopen omdat de oude te kort worden. Bij cognitieve sprongetjes zie je misschien dat je peuter ineens nieuwe zinnen maakt of anders reageert op emoties. Ze leren razendsnel, net als in hun babytijd, en dat kan voor iedereen even wennen zijn.
Waarom sprongen zo belangrijk zijn
Het bijzondere aan peuter sprongetjes is dat ze de basis leggen voor verdere groei. Tijdens het eerste levensjaar deed je kind al flink wat sprongen, maar ook bij peuters ontdek ik telkens weer hoe ze beetje bij beetje hun wereld vergroten. Dat betekent niet alleen groeien in lengte, maar ook in woordenschat, sociale skills en zelfvertrouwen.
In de eerste drie jaar maakt het brein van je kleintje wel een miljoen nieuwe verbindingen per seconde. Dat is echt ongelofelijk veel. Zo’n periode vol ontwikkeling kan leiden tot meer emoties of uitdagend gedrag, omdat je peuter simpelweg even niet weet hoe hij al die prikkels moet verwerken. Ik kijk ernaar alsof er een ‘upgrade’ in hun systeem plaatsvindt, en daar hoort af en toe wat hapering bij.
De onderzoeker Dr. Arnold Gesell ontdekte dat kinderen periodes van ‘evenwicht’ en ‘disevenwicht’ doormaken. In die momenten van disevenwicht zie je vaak een sprongetje. Dan verandert er iets waardoor je kind opeens een stuk zelfstandiger wordt, of juist meer steun vraagt. Het is een natuurlijk proces en helpt je peuter uiteindelijk beter te navigeren in de wereld. Door deze sprongetjes te erkennen, kun je je kind (en jezelf) op een fijne manier begeleiden.
Herken de signalen van verandering
Zelf vind ik het handig om de typische signalen van een sprongetje te kennen. Hieronder staan een paar tekenen die ik vaak hoor bij andere ouders en die ik zelf ook heb meegemaakt:
- Meer driftbuien of heftigere moeilijk gedrag peuter
- Onrustiger slapen of minder gemakkelijk in slaap vallen (veranderingen in slaap en ontwikkeling peuter)
- Extra hang naar knuffelen, zoals continu bij je op schoot willen zitten
- Slecht eten of juist enorme trek in alles wat los en vast zit
- Een plotselinge ‘taalexplosie,’ bijvoorbeeld in het leren van nieuwe woorden
- Terugval in oud gedrag, zoals weer uit een beker morsen terwijl dat eerder prima ging
Natuurlijk is niet elk kind hetzelfde. Jouw peuter kan andere signalen vertonen of er misschien losjes doorheen fladderen zonder veel drama. Ik probeer altijd te kijken of er meerdere signalen tegelijk zijn. Een paar dagen meer driftbuien kán een sprongetje zijn, maar kan ook een ‘gewone bui’ zijn. Als ik merk dat mijn kind onrustig slaapt, moeilijk eet en ineens meer wil knuffelen, dan gaan bij mij de sprongetjes-alarmbellen rinkelen.
Let op emotionele pieken
Naast fysieke groei en nieuwe vaardigheden zie ik vaak een piek in emotionele uitbarstingen. Denk aan: “Ik wil dit niet!” of “Nee, van mij!” terwijl je kind normaal gesproken vrij rustig kon blijven. Dat kan enorm intens zijn. Maar weet dat deze emoties vaak een reactie zijn op wat er in hun koppie gebeurt. Ze leren nieuwe woorden, begrijpen meer van hun omgeving en willen ineens alles zelf doen. Dat brengt frustraties mee, omdat hun emoties sneller ontwikkelen dan hun vaardigheden om ermee om te gaan.
Ontdek het verschil tussen fysieke en cognitieve groei
Vaak denk ik bij een groeispurt aan centimeters en kilo’s. Maar peuter sprongetjes gaan zeker niet alleen over lichamelijke groei. Er is een onderscheid tussen:
-
Fysieke groei
Je kunt merken dat broeken ineens te kort worden of dat je peuter groter oogt. Volgens de research groeit een gemiddeld kind rond de peuterleeftijd zo’n 3 tot 4 inches (7-10 cm) per jaar, al kan dat per kind verschillen. Sommige ouders noemen dit ‘een flinke scheut’ en schrikken ervan dat kleren niet meer passen. Ook de motorische ontwikkeling peuter krijgt een boost: rennen, springen, klimmen gaat soepeler. -
Cognitieve groei
Hier gebeurt de magie in het brein. Een peuter kan ineens meer woorden uitspreken, langere zinnen maken of ingewikkelde emoties tonen. Dit is deel van de cognitieve ontwikkeling peuter. Het brein legt nieuwe verbindingen en ruimt oude op die niet worden gebruikt. Dat kan je kind zichtbaar maken door spontane driftbuien of door vragen te stellen die je verrassen: “Waarom is de lucht blauw?” of “Kan ik ook vliegen?” Het lijkt soms alsof ze na een sprongetje ineens een paar maanden vooruit zijn gegaan in hun denkvermogen.
Mijn ervaring is dat die fysieke en cognitieve groei elkaar vaak versterken. Als je kind motorisch handiger wordt, ontstaat er meer ruimte om de wereld te verkennen. Daardoor groeien ze cognitief weer sneller en blijven ze vragen stellen. De twee sporen lopen dus door elkaar heen en maken deze leeftijd zo dynamisch.
Praktische tips voor de lastige fase
Wat kun je doen als je voelt dat je midden in zo’n sprongetje zit? Ik heb door de jaren heen wat strategieën verzameld die mij en andere ouders helpen:
-
Blijf rustig ademen
Klinkt cliché, maar als ik zelf gestresst raak, reageert mijn peuter daar direct op. Even diep ademhalen voordat ik iets zeg of doe, maakt een wereld van verschil. -
Bied zachte grenzen
Een kind in een sprongetje heeft houvast nodig, dus duidelijke grenzen: “We geven geen klapjes als we boos zijn.” Tegelijk is het belangrijk om te begrijpen dat hun emoties heel groot kunnen zijn. Ik probeer mijn kind te laten weten dat ik zijn gevoel erken, maar dat niet alles mag. -
Geef keuzemogelijkheden
Als ik bijvoorbeeld eetmomenten heb, kan ik zeggen: “Wil je eerst een hapje van je brood of van je fruit?” Zo blijft het veilig en overzichtelijk, maar heeft mijn kind toch een gevoel van controle. -
Stimuleer zelfredzaamheid
Peuters willen vaak ‘zelluf doen.’ Dit past perfect bij sprongetjes. Laat ze geholpen door jou zelf hun jas dichtmaken of op een knopje drukken. Zo voelt je kind zich trots als het lukt. -
Speel en beweeg samen
Fysieke energie kwijtraken, samen rennen, een bal trappen: het helpt om spanning en stress te verminderen. Daarnaast bevordert spel de sociale en emotionele ontwikkeling peuter. -
Wees alert op slaap en rust
Ik merk dat mijn kind in deze fase óf moe is en vaker wil slapen, óf juist onrustig in bed ligt. Probeer flexibel te zijn met bedtijden en creëer een rustige overgang naar de nacht, ook als je kind tijdelijk minder makkelijk in slaap valt.
Probeer deze bol.com favorieten
Wat mij vaak helpt in de sprongetjes-periode is het inzetten van bepaalde producten die voor afleiding, uitdaging en structuur zorgen. Bij bol.com vind je genoeg opties, maar dit zijn mijn persoonlijke favorieten:
-
Een stevige peuterpuzzel
Ik raad een puzzel aan met grote stukken en herkenbare afbeeldingen. Het stimuleert de cognitieve ontwikkeling en leert je peuter om te focussen. Een puzzel met dieren of auto’s is vaak een hit. Als ik merk dat mijn kind onrustig is, zet ik hem even aan het puzzelen en dat geeft hem rust en zelfvertrouwen. -
Interactief (voorlees)boek
Er bestaan boekjes met flapjes of geluidjes die peuters stimuleren om te ontdekken. Ik vind dit prachtig, omdat het niet alleen de taalontwikkeling prikkelt, maar ook de fantasie. Samen lezen is bovendien een moment van knusheid. -
Speelkeukentje of gereedschapsset
Stel een kleine ‘kookhoek’ in met plastic pannetjes. Of kies een kindvriendelijke gereedschapskist. Zo kun je samen rollenspellen doen, wat goed is om emoties te begrijpen en te verwerken. Dit soort fantasiespellen helpt bij de ontwikkeling, en de investering in degelijk speelgoed betaalt zich dubbel uit. -
Sensorisch speelgoed
Denk aan zand, klei of kinetisch zand. Ik merkte dat mijn peuter rustig wordt van voelen en kneden. Dat kan prima binnen in een bak of buiten op het terras. Sensorisch speelgoed helpt bij het verwerken van prikkels en laat ze hun creativiteit ontdekken.
Deze tips sluiten aan bij wat ik zelf handig vind tijdens een sprongetje. Uiteraard kun je variëren: misschien werkt een knutselpakket met stiften en stickers bij jouw peuter nog beter. Het idee is om iets te kiezen dat zowel rust als uitdaging geeft, zonder te overweldigen.
Een korte groeispurt-tabel
Om het overzicht te bewaren, heb ik hier een kleine tabel gemaakt met veelvoorkomende sprongmomenten. Let op, het zijn gemiddelden. Elk kind volgt zijn eigen ritme:
| Leeftijd (jaartallen) | Mogelijke groei | Typische gedragssignalen |
|---|---|---|
| 1,5 – 2 jaar | Snelle toename in lengte en gewicht | Meer vastklampen, woorden als “nee” leren, soms verlatingsangst |
| 2 – 2,5 jaar | Verder uitbouwen van vaardigheden | Meer eigen wil, heftige driftbuien, verandering in slaap |
| 2,5 – 3 jaar | Aanzienlijke cognitieve groei | Complexere zinnen, plots meer fantasie, extra gevoeligheid |
Deze tabel is gebaseerd op algemene bevindingen en combineert inzichten uit het onderzoek van Dr. Arnold Gesell over periodes van evenwicht en disevenwicht. Ook verwijst het naar data uit de “Oei, ik groei!”-theorie, die beschrijft dat kinderen regelmatig door zo’n ontwikkelingsfase gaan. Het kan echter best zijn dat jouw peuter net eerder of juist later een sprongetje heeft. Ik gebruik zo’n schema vooral als globaal referentiekader.
Blijf je peuter ondersteunen
Als ik zelf merk dat mijn peuter door een sprongetje gaat, probeer ik vooral kalm en geduldig te blijven. Begrijp dat het niet een ‘vervelende fase’ is, maar een moment van verandering en groei. Een peuter puberteit voelt voor mij soms als een emotionele achtbaan. Toch zie ik dat ieder sprongetje ons dichter bij een nieuwe mijlpaal brengt, of dat nu een betere woordenschat is of een sprong in de lichamelijke ontwikkeling peuter.
Probeer eens te kijken waar je je kind kunt helpen, zonder alles uit handen te nemen. Beloon kleine successen en wees mild als het even niet lukt. Ik maak er graag een spel van: “Wow, kijk hoe snel je nu je been optilt!” of “Wat een geweldige zin heb je net gezegd!” Positiviteit kan een wereld van verschil maken. En als het allemaal even zwaar voelt, besef dan dat ook deze periode voorbijgaat. Je kind groeit er niet alleen in centimeters door, maar ook qua karakter, weerbaarheid en vaardigheden. Dat is de kracht van peuter sprongetjes. Ze brengen veel rumoer en gedoe met zich mee, maar ik geloof dat ze ons ook laten zien hoe prachtig en veerkrachtig onze kinderen zijn.