Ik weet nog goed dat ik me afvroeg: “Wanneer eerste vaccinatie baby?” Je hoort van alles over prikjes, DKTP en rotavirus, maar wat betekent dat eigenlijk voor je eigen kleintje? Als nieuwe ouder vond ik het best spannend om te ontdekken dat je kindje al binnen een paar weken na de geboorte gevaccineerd kan worden. Tegelijkertijd voelde ik opluchting: blijkbaar is er een uitgebreid schema dat onze baby’s beschermt tegen nare ziektes. Het is net alsof je samen met je kindje een nieuwe reis maakt waar jij nog iets onwennig in bent, maar je leert snel hoe het werkt.
We gaan het in dit artikel hebben over die allereerste vaccinaties. Ik praat je bij over wat ze precies doen, hoe het consultatiebureau te werk gaat en hoe je je kunt voorbereiden. Geloof me, je hoeft dit niet alleen te doen. We wandelen er stap voor stap doorheen, met geruststellende tips en wat extra inzichten. Ik ben er met je, van die eerste prik tot het moment dat je kindje weer vrolijk (en hopelijk gezond) op schoot kruipt.
Wanneer krijgt een baby de eerste vaccinaties?
De vraag die ik het vaakst hoor is: “Op welke leeftijd gebeurt het nu eigenlijk?” In de meeste gevallen krijgt je baby de eerste vaccinatie rond 6 tot 9 weken oud. Natuurlijk kan het precieze moment variëren, bijvoorbeeld als je tijdens de zwangerschap niet gevaccineerd bent tegen kinkhoest, dan kan je kindje soms al met 2 maanden de eerste prik tegen DKTP-Hib-HepB krijgen. De reden om zo vroeg te beginnen is simpel: jonge baby’s zijn extra kwetsbaar voor infecties, en met die vroege start bouwt hun immuunsysteem al vroeg belangrijke bescherming op.
Iedere ouder wil weten waarom het Schema voor vaccinaties er zo uitziet. Het consultatiebureau (in Nederland vaak het Centrum voor Jeugd en Gezin, afgekort CJG) heeft samen met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) een schema opgesteld. Dit schema is niet zomaar bedacht. Het komt voort uit jarenlange onderzoeken en internationale ervaringen. Elke uitnodiging die je krijgt, is afgestemd op de ontwikkelingsfase van je baby, zodat het vaccin zo goed mogelijk aanslaat en je kindje zo min mogelijk last heeft van bijwerkingen.
Wat is het doel van de eerste vaccinaties?
Het hoofddoel is je baby zo snel mogelijk weerbaar te maken tegen gevaarlijke infectieziekten. Denk aan ziektes als polio, difterie en kinkhoest, die nog niet volledig de wereld uit zijn. Vooral bij heel jonge kinderen kunnen zulke ziektes ernstige gevolgen hebben. Door vroeg te vaccineren, bouwt je kindje antilichamen op, waardoor de kans op een heftige ziekteverschijning aanzienlijk kleiner wordt.
Er speelt ook een dubbele beschermingsfactor: als veel kinderen in dezelfde leeftijdscategorie gevaccineerd zijn, ontstaat er groepsimmuniteit. Dit betekent dat een ziekte zich minder makkelijk kan verspreiden, waardoor zelfs de baby’s die (om medische redenen) niet gevaccineerd kunnen worden, indirect beschermd zijn. Zo zorgen we samen voor een veiligere omgeving voor alle kleintjes.
Welke ziekten worden voorkomen met de eerste prikken?
Bij het allereerste consult voor vaccinaties krijgt je baby meestal een combinatievaccin. Daarmee worden meerdere ziekten tegelijkertijd voorkomen. Vaak gaat het om:
- Difterie: een ernstige infectie die de keel kan aantasten en ademhalingsproblemen kan veroorzaken.
- Kinkhoest: berucht om die gierende hoestbuien, gevaarlijker bij jonge baby’s omdat het tot longontsteking of ademnood kan leiden.
- Tetanus: een infectie die je via een wondje kunt oplopen en kan zorgen voor spierkrampen.
- Polio: een ziekte die leidt tot verlammingen.
- Hib (Haemophilus influenzae type b): kan zorgen voor hersenvliesontsteking en andere ernstige infecties.
- Hepatitis B: een leverontsteking die, vooral bij baby’s, chronisch kan worden.
Daarnaast is er vaak een vaccin (drankje) tegen het rotavirus, dat darmklachten, diarree en uitdroging kan veroorzaken bij baby’s. Dit rotavirusvaccin wordt meestal gegeven rond 6-9 weken en later herhaald als je kindje 3 maanden oud is. Rotavirus is erg besmettelijk, dus vroeg vaccineren helpt bij het voorkomen van ernstige uitdroging en opname in het ziekenhuis.
Vaccinatieschema voor baby’s
In Nederland volgen we het Rijksvaccinatieprogramma. Dit programma garandeert dat alle kinderen kosteloos hun prikken kunnen krijgen op de momenten dat ze de bescherming het hardst nodig hebben. Mocht je meer details willen inzien, kijk dan eens naar inentingen baby schema. Het is een handige samenvatting van alle prikmomenten die horen bij de verschillende leeftijden.
Overzicht van het vaccinatieschema in Nederland
Ondanks dat de details soms een beetje veranderen (zeker nu er ook het HPV-vaccin voor kinderen van ongeveer 10 jaar is), ziet het begin er meestal zo uit:
| Leeftijd baby | Vaccin(s) | Bescherming tegen |
|---|---|---|
| 6-9 weken (eerste prik) | Rotavirus (drankje) + DKTP-Hib-HepB (als de moeder niet is ingeënt tegen kinkhoest kan dit extra vroeg) | Difterie, kinkhoest, tetanus, polio, Hib-infecties, hepatitis B, rotavirus |
| 3 maanden | Rotavirus (drankje), DKTP-Hib-HepB, Pneumokokken | Zelfde als eerste prik + bescherming tegen pneumokokken |
| 5 maanden | DKTP-Hib-HepB, Pneumokokken | Herhaling voor verbeterde immuniteit |
| 11-14 maanden | DKTP-Hib-HepB, Pneumokokken, BMR (bof, mazelen, rodehond) | Uitbreiding van bescherming tegen bof, mazelen en rodehond |
| 14 maanden | Meningokokken ACWY (afhankelijk van het schema) | Bescherming tegen meningokokken |
Let op dat er per regio kleine variaties kunnen zijn. Ook kan de precieze timing wisselen als je baby bijvoorbeeld te vroeg geboren is, of als er om medische redenen een ander schema wordt aanbevolen. Het is vooral belangrijk om de oproepen van het consultatiebureau in de gaten te houden, zodat je weet wanneer jullie precies moeten komen.
Vooral bij de allereerste vaccinatie zie je dus dat de prik tegen DKTP-Hib-HepB, samen met het rotavirusdrankje, wordt toegediend tussen de 6 en 9 weken (of rond de 2 maanden, afhankelijk van de kinkhoestvaccinatie van de moeder). De gedachte daarachter is dat je baby dan al een beginnende bescherming heeft voordat hij of zij richting de 3 of 4 maanden gaat, waar weer nieuwe ziektes op de radar kunnen komen.
Hoe verloopt de eerste vaccinatie op het consultatiebureau?
In Nederland ga je meestal naar het consultatiebureau, ook wel CJG genoemd. Je krijgt daar een uitnodiging per post of via de digitale omgeving. Vaak zijn de controles en het vaccinatiemoment in één afspraak verwerkt, wat een hoop geregel scheelt. Zo gaat het meestal in zijn werk:
- Je komt aan op de afgesproken tijd. De arts of verpleegkundige legt kort uit wat er gaat gebeuren.
- Je baby wordt gewogen en gemeten (opnieuw een meetmoment dus), zodat ze kunnen bijhouden hoe de groei verloopt.
- De eerste vaccinatie is vaak een prik in het beentje of het armpje, afhankelijk van de leeftijd en het soort vaccin. Daarnaast krijg je (of je baby) een vaccin of drankje tegen het rotavirus toegediend.
- De verpleegkundige of arts houdt je baby even in de gaten voor directe reacties. De kans op een acute allergische reactie is heel klein, maar men wil het zekere voor het onzekere nemen.
- Je krijgt uitleg over eventuele bijwerkingen en wat je kunt doen als je baby meer huilt of koorts krijgt.
Als alles goed gaat, ben je vaak binnen een halfuur weer buiten. Heb je specifieke vragen of ben je ergens onzeker over? Stel ze vooral. De medewerkers zijn er voor je en begrijpen dat het eerste prikmoment best spannend kan zijn.
Voorbereiding op de eerste prik
Misschien vraag je je af hoe je je baby (en jezelf) kan voorbereiden op die eerste prik. Ik weet nog hoe ik zelf van alles meenam: zijn favoriete knuffel, een extra speentje en een dekentje om hem te troosten. Uiteindelijk valt het vaak mee, maar een klein beetje extra voorbereiding zorgt ervoor dat je met meer zelfvertrouwen de deur uitgaat.
Hoe kun je je baby voorbereiden?
- Geef borstvoeding of een flesje net voor (of vlak na) de prik. Veel baby’s worden er rustig van en het opzuigen kan de pijnbeleving verminderen.
- Zorg voor een ontspannen sfeer. Ik weet dat dit lastig kan zijn als je zelf zenuwachtig bent, maar je baby pikt jouw stress zo op. Adem een paar keer diep in en uit.
- Neem een favoriete knuffel of doekje mee. Even iets vertrouwds vast kunnen houden, kan je kleintje kalmeren.
- Kleed je baby in laagjes. Dan hoef je niet te stoeien met lastige outfitjes op het moment dat de verpleegkundige moet prikken.
Misschien voelt het alsof de voorbereiding vooral voor jezelf is. Daar is niets mis mee. Een relaxte ouder straalt rust uit en dat maakt voor je baby al een wereld van verschil.
Wat neem je mee naar het consultatiebureau?
- Groeiboekje of het vaccinatieboekje (indien je die hebt ontvangen). Zo kun je meteen de nieuwe prikregistratie laten invullen.
- Extra luiers en doekjes, voor het geval er een kleine ‘ongelukje’ is.
- Een reserve-outfit voor je baby, zeker als je ook nog rotavirusdrankje krijgt en je kindje misschien kan spugen of als er wat geknoeid wordt.
- Een speen of flesje, om je baby na de prik gerust te stellen.
- Je eigen lijstje met vragen. Soms schieten er op het laatst toch nog dingen door je hoofd die je niet wilt vergeten te vragen.
Ik heb zelf altijd een compacte verschoningsset en een (digitale) thermometer in mijn tas zitten. Zo’n handige thermometer is bijvoorbeeld te bestellen bij Bol.com. Dan kun je ter plekke checken of je baby koorts krijgt als je twijfelt. Niet dat ik die thermometer vaak gebruik op het consultatiebureau, maar het geeft me rust te weten dat ik hem bij me heb.
Na de eerste vaccinatie
Na de eerste prik had ik stiekem de neiging om mijn baby zo snel mogelijk in bed te leggen en te hopen dat hij het niet meer voelde. In de praktijk schreeuwde hij even, maar was het daarna alweer snel vergeten. Toch kun je merken dat je kindje wat meer huilt die dag of een beetje jengelig is. Dat is normaal. Het lijfje is namelijk druk bezig antistoffen op te bouwen.
Welke bijwerkingen kunnen voorkomen?
Bijwerkingen van de vaccinatie treden meestal binnen 48 uur op. De meest voorkomende klachten zijn:
- Roodheid, zwelling of een harde bult op de prikplek.
- Verhoogde temperatuur of koorts.
- Huilerig of wat hangerig gedrag.
- Een verminderde eetlust.
- Soms lichte diarree, vooral na de rotavirusvaccinatie (via een drankje).
Dit soort bijwerkingen gaan vaak vanzelf over. Mocht je meer willen lezen over specifieke symptomen of twijfel je of het normaal is, kijk dan gerust bij bijwerkingen vaccinatie baby. In de meeste gevallen is het lichaam van je kleintje zich gewoon aan het aanpassen en zal je kindje binnen een dag of twee weer opknappen.
Koorts is een veelvoorkomende reactie. Het begint soms zo’n 6 tot 8 uur na de prik en kan tot een dag of twee aanhouden. Na een BMR-vaccinatie (die pas rond de 14 maanden komt) kan de koorts wat later beginnen, ongeveer 5 tot 12 dagen na de prik. Als de koorts doorzet of je maakt je zorgen, neem dan altijd contact op met een professional.
Mocht je kindje na de prik flink huilen en onrustig blijven, let dan vooral op andere signalen. Is hij ontroostbaar of lijkt hij benauwd te worden? In zeldzame gevallen wijst het op een allergische reactie. Gelukkig is dat extreem zeldzaam. Bij twijfel kun je altijd de huisarts waarschuwen of, in spoedgevallen, direct wanneer naar huisarts met baby raadplegen.
Hoe verzorg je je baby na de prik?
Ik heb gemerkt dat een beetje extra aandacht al wonderen doet. Neem de tijd om je baby te knuffelen en te troosten. Een warm badje kan bijvoorbeeld helpen om hem te kalmeren. Hou de prikplek schoon en droog, maar je hoeft er meestal niet veel bijzonders aan te doen. Let wel op:
- Koorts verlagen: Een kinderparacetamol (zetpil) kan verlichting geven als je baby duidelijk last heeft van de koorts. Overleg eventueel met het consultatiebureau of je huisarts over de juiste dosering.
- Voldoende drinken: Als je baby borstvoeding krijgt, bied dan wat vaker de borst aan. Bij flesvoeding kun je eventueel een extra flesje water aanbieden.
- Slapen: Geef je kindje de kans om wat meer te slapen en te rusten. Zo kan het lichaam zich concentreren op het aanmaken van antilichamen.
- Ventileren: Wordt je baby warm? Kleed hem dan wat lichter of zorg voor een meestroom van frisse lucht, maar voorkom dat hij te koud wordt.
Soms kan je baby nét wat troost nodig hebben zodat hij niet continu aan dat beentje of armpje wil zitten. Een knuffel, liedje of zachtjes wiegen kan dan rust geven. Geloof me, die extra aandacht is vaak zo geruststellend dat de dag daarna alles weer lijkt alsof er niks aan de hand is.
Veelgestelde vragen
Ik kan me voorstellen dat je nog meer vragen hebt over deze eerste vaccinatie. Ik zet de meest gestelde vragen voor je op een rij, met een beknopt antwoord erbij. Voel je vrij om verder te lezen of om bij je eigen arts of het consultatiebureau advies te vragen als je twijfelt.
Doet de eerste prik pijn?
Helemaal eerlijk: ja, je kindje voelt wel iets. Vaak is het een korte, felle prikpijn. De meesten reageren door even flink te huilen, maar binnen een minuut of twee is het meestal voorbij. Baby’s kunnen uiteraard niet zeggen wat ze voelen, maar aan hun reactie zie je dat ze even schrikken en dat er kort pijn is. Stevige, liefdevolle knuffels helpen vaak. Zo merkte ik dat het bij mijn kindje snel over was wanneer ik hem daarna wat liefkozend tegen me aan hield.
Kun je vaccinaties uitstellen?
In principe kun je ervoor kiezen het vaccinatieschema iets op te schuiven, maar het wordt niet aangeraden. Hoe eerder je kindje beschermd is, hoe kleiner de kans dat hij in aanraking komt met een infectie en ernstig ziek wordt. Ook is er een wettelijke eis dat je baby vóór 18 maanden een volledige basisvaccinatie tegen polio moet hebben, wat je aan de gemeente moet kunnen aantonen. Overleg dus altijd met het consultatiebureau of je huisarts als je om wat voor reden dan ook het schema wilt aanpassen.
Stel je vaccinaties te ver uit, dan mis je de optimale periode voor immuniteitsopbouw. De effectiviteit kan er niet direct minder door worden, maar je kindje blijft onnodig lang onbeschermd. Je weet immers nooit waar je mee in contact komt. Daarom is het altijd slim om overleg te plegen als je een alternatief schema overweegt.
Wat als mijn baby ziek is tijdens het vaccinatiemoment?
Het komt voor dat je kleintje nét op de dag van de prik verkouden is of verhoging heeft. Vaak is een milde verkoudheid geen reden om de vaccinatie uit te stellen. Ik checkte zelf altijd eerst de temperatuur. Zolang je baby geen hoge koorts heeft en redelijk fit oogt, kan de vaccinatie meestal gewoon doorgaan. Maar als je kleintje echt suf of futloos is of hoge koorts heeft, overleg dan met de arts. Soms is het beter om de afspraak enige tijd uit te stellen tot je baby weer wat sterker is. Je wilt immers geen wankele gezondheid verder belasten.
Tip
Zorg dat je eventuele zorgen of twijfels bespreekt. Beter een keer te veel vragen dan met een knoop in je maag blijven zitten. Professionele zorgverleners in het consultatiebureau zijn eraan gewend om deze vragen te krijgen. Ze geven je graag duidelijkheid.
Als ouder wil je natuurlijk het beste voor je kindje. Ik hoop dat ik je met dit artikel wat heb kunnen geruststellen en informeren. Het moment van die eerste prik is altijd even spannend, maar bedenk dat je niet alleen bent. Elke ouder maakt dit mee. En ook áls er die dag wat krampjes of een klein beetje koorts optreedt, is dat meestal snel weer voorbij. Ben je bezorgd over koorts of aanhoudende huilbuien, kijk dan even op baby koorts na vaccinatie of neem contact op met een zorgverlener.
Tot slot: wees trots op jezelf en op je baby. Die eerste vaccinatie is niet alleen maar een prik, het is ook een belangrijke mijlpaal in de gezondheidszorg van je kindje. Een stap op weg naar bescherming tegen aandoeningen die we liever voorkomen dan genezen. Dus geef jezelf gerust een schouderklopje, vouw wat schattige kleertjes op voor de volgende dag en geniet vooral weer van die knusse momentjes samen. Jij en je kleintje hebben al een hoop overwonnen, en er staan nog veel mooie avonturen te wachten. Je doet het geweldig!