Overstappen van borstvoeding naar flesvoeding

introductie

Ik weet nog goed hoe het voelde toen ik besloot om over te stappen van borstvoeding naar flesvoeding. Er kwamen allerlei emoties bij kijken: aan de ene kant wilde ik mijn baby het beste geven, aan de andere kant vroeg ik me af of ik het nu “goed” deed. Misschien herken je dat gevoel wel. Het kan best overweldigend zijn om van een vertrouwde borstvoedingsroutine naar een nieuw schema met flesvoeding te gaan. Maar geloof me, je bent niet de enige die hiermee worstelt, en je staat er zeker niet alleen voor.

In dit artikel neem ik je stap voor stap mee door de belangrijkste punten rond deze overgang. Ik deel hoe je kunt herkennen of je kleintje er klaar voor is, wat gemiddeld de beste leeftijd is om te starten en hoe je alles veilig en verantwoord aanpakt. Daarnaast gaan we in op praktische zaken, zoals hoeveel flesvoeding je baby ongeveer nodig heeft en welke voedingen je eerst kunt vervangen. Ook de emotionele kant komt aan bod, want het is heel normaal dat je je weleens schuldig of bezwaard voelt. Laten we samen rustig door de opties wandelen. Je kunt altijd de tips eruit pikken die voor jou en je baby passen en de rest loslaten. Het draait erom dat jullie je allebei prettig voelen bij deze overstap.

Wanneer overstappen van borstvoeding naar flesvoeding?

Misschien vraag je je af of het moment dat je in gedachten hebt eigenlijk “goed” is. Het antwoord is dat er geen hard en vast cijfer op te plakken is. De ene ouder start met de fles als de baby nog maar een paar weken oud is, de ander wacht tot drie of vier maanden. En soms gebeurt het zelfs nog veel later. Uiteindelijk beslis jij wat het beste voelt in jullie situatie, maar het helpt om wat algemene richtlijnen te kennen.

Signalen dat je baby klaar is

Het allereerste signaal ben je zelf. Soms merk je dat je borstvoeding geven (om welke reden dan ook) niet meer volledig trekt, of dat je graag wat meer flexibiliteit wilt. Daarnaast zijn er tekens bij je baby om op te letten:

• Je baby lijkt niet meer helemaal verzadigd na de borstvoeding.
• Je baby drinkt steeds korter of slaapt veel, waardoor hij of zij mogelijk voeding overslaat.
• Je merkt dat je kleintje steeds onrustiger wordt tijdens of na de borst, of juist heel makkelijk van de borst “afhaakt.”
• Je wilt graag hulp bij de voedingen, bijvoorbeeld omdat je weer gaat werken of even wilt kunnen weggaan.

Soms zijn er ook zogenoemde “regeldagen,” waarop baby’s ineens heel vaak willen drinken. Dat kan bij borstvoeding zwaar aanvoelen als je niet (meer) voldoende productie hebt. In dat geval kun je overwegen om flesvoeding te introduceren. Wil je meer weten over verschillen tussen borst- en flesvoeding, dan kun je altijd kijken bij het artikel verschil tussen borstvoeding en flesvoeding.

De beste leeftijd om te starten

Veel specialisten, onder wie lactatiekundigen en organisaties zoals La Leche League, raden aan om in elk geval de eerste drie à vier weken volledig borst te geven. Zo krijgt je baby de tijd om het drinken aan de borst goed onder de knie te krijgen en kan jij je melkproductie stabiel opbouwen. Het Voedingscentrum sluit doorgaans aan bij dit soort adviezen.

Als jij liever eerder begint, bijvoorbeeld omdat je omstandigheden dat vereisen, is dat ook mogelijk. Bedenk wel dat een baby voor die leeftijd soms nog extra moeite heeft om te wisselen tussen borst en fles, omdat het zuigen aan de borst toch anders is. Na een week of vier- tot zes is de slagingskans meestal groter. Tegelijkertijd stappen veel ouders ook pas over rond maand drie of vier, zeker als bijvoorbeeld een werkhervatting in beeld komt. Het sleutelwoord is herkenning van je eigen situatie, in combinatie met het gevoel van “we zijn er klaar voor.”

Wat zegt het Voedingscentrum?

Het Voedingscentrum legt de nadruk op de voordelen van borstvoeding en adviseert in principe om minstens zes maanden exclusief te voeden. Toch is dat niet voor iedereen haalbaar of wenselijk. Mocht je willen combineren of overstappen, dan raadt het Voedingscentrum net als veel experts aan om de overstap geleidelijk te doen en te blijven kijken naar de behoefte van je baby. Positionering, geschikte flesmethoden en het behouden van een fijne voedingsrelatie tussen jou en je kleintje staan daarbij voorop. Eventueel kun je de lactatiekundige of het consultatiebureau raadplegen om te checken of je nog extra ondersteuning nodig hebt.

Hoe stap je veilig over op flesvoeding?

Een “veilige” overgang draait niet alleen om de gezondheid van je baby, maar ook om jouw comfort. Een plotselinge stop kan zorgen voor pijnlijke borsten, verstoppingen of zelfs mastitis. Je wilt het dus vaak stap voor stap aanpakken, zodat je lichaam de tijd krijgt om de melkproductie af te bouwen en je baby kan wennen aan de nieuwe manier van drinken.

Geleidelijke afbouw van borstvoeding

Ik heb zelf ervaren dat het handig kan zijn om eerst één borstvoeding per dag te vervangen door een fles. Kies bijvoorbeeld het moment wanneer je baby het minste lijkt te drinken aan de borst, zodat de overstap wat makkelijker verloopt. Doe dit een paar dagen tot een week, en kijk hoe je baby (en je borsten) reageren. Heb je nog veel stuwing in de borsten of voelt alles gespannen? Dan kun je net genoeg melk afkolven om de druk eraf te halen, zonder je borsten helemaal leeg te maken. Zo vermindert je productie stapsgewijs.

Na die paar dagen kun je eventueel een tweede borstvoeding inruilen voor een fles. Ook hier geldt: houd in de gaten hoe je lichaam reageert. Bij pijnlijke stuwing helpt een warme douche of een lichte massage vaak om de doorbloeding op gang te brengen. Als je merkt dat je lichaam wat achterloopt of juist te snel gaat, pas je het ritme aan. Er is geen strak tijdschema; het gaat erom dat het voor jullie beiden comfortabel is.

Hoe introduceer je een fles?

Het moment van introduceren kan best even spannend zijn. Ik heb zelf geleerd dat veel baby’s de fles sneller accepteren als ze niet al schreeuwend van de honger zijn. Geef dus bij voorkeur de fles iets eerder dan het gewone voedmoment, of als je kindje net wakker is (maar nog niet in paniek). Sommige ouders vinden het handig om de fles door iemand anders te laten geven, zodat de baby niet meteen de vertrouwde geur van mama “verwacht.” Dat verschilt echter per kind: de één vindt het juist fijn met mama, de ander juist niet.

Heb je een baby die de fles weigert? Probeer het dan eens in een setting die anders is dan jullie vaste borstvoedingsmoment. Ga bijvoorbeeld in een andere kamer zitten of zet een zacht muziekje op. Soms helpt het ook om eerst een klein beetje afgekolfde melk met de fles in het mondje te druppelen, zodat de baby alvast de vertrouwde smaak proeft, voor je overstapt op kunstvoeding.

Welke fles en speen kies je?

Er bestaan talloze merken en modellen. Het ene model belooft een speen die meer lijkt op de borst, een ander merk claimt anticolic-systemen te hebben. Wat voor jullie werkt, kan alleen jij uitvinden door te proberen. Staar je dus niet blind op de “beste fles” in algemene zin, maar kijk eerder naar hoe je baby erop reageert. Geeft je kleintje veel lucht terug of spuugt hij vaak na een bepaald flesje? Dan is een fles met antikoliek-ventiel misschien de moeite waard. Valt het drinken erg zwaar, probeer dan een speen met een langzamere flow.

Test elke nieuwe fles of speen minstens een paar dagen voordat je weer iets anders aanschaft. Zo geef je je baby de tijd om eraan te wennen. Andere praktische factoren: is de fles makkelijk schoon te maken, en kun je de inhoud goed aflezen? Schroom niet om hierover met andere ouders te sparren of rond te kijken. Je kunt natuurlijk ook bij (online) winkels als Bol.com een breed aanbod vinden: van simpele flesjes tot geavanceerde varianten met speciale ventilatiesystemen.

Hoeveel flesvoeding heeft je baby nodig?

Zodra je officieel overstapt, rijst vaak de vraag: “Hoeveel flesvoeding moet mijn kleintje dan krijgen?” Er zijn globale richtlijnen die adviseren om per voeding ongeveer 60-120 ml te geven voor baby’s tussen de 1 en 6 maanden, maar dit varieert enorm per kind. Het is best mogelijk dat een baby van twee maanden al 120 ml wegdrinkt, terwijl een vijfmaander genoegen neemt met 90 ml. Let ook op dat formule anders verteert dan borstvoeding, waardoor sommige baby’s wat langer verzadigd blijven.

Behoefte verschilt niet alleen per leeftijd, maar ook per groeifase. Wil je daarover meer weten, neem dan eens een kijkje bij hoeveel flesvoeding per leeftijd. Daar vind je meer details over het inschatten van hoeveel milliliter op welke leeftijd doorgaans passend is.

Wanneer van 3 naar 2 flessen?

Dit speelt meestal pas als je baby wat ouder is, meestal rond de 9 tot 12 maanden (of zelfs later), wanneer vaste voeding steeds meer de belangrijkste bron van voedingsstoffen wordt. Soms merk je dat je kindje een fles weigert in de middag en liever wat fruit of brood eet. Dan kan het een teken zijn dat hij of zij minder melk nodig heeft. Bouw dan rustig af: kijk een paar dagen aan of je baby tevreden blijft en houd de groeicurve in het oog tijdens controlemomenten bij het consultatiebureau.

Hoe pas je het schema aan?

Je kunt geleidelijk de tijd tussen de flessen verlengen of juist de hoeveelheid per fles opvoeren als je baby meer behoefte lijkt te hebben. Kijk niet alleen naar tabellen, maar focus op signalen zoals onrust, huilen van de “echte honger” en hoe snel de fles leeg is. Sommige ouders houden netjes elke voedingstijd bij in een schrift of app. Zelf vond ik het fijn om een globaal dagboekje bij te houden, zodat ik wist of we niet ineens te veel, of juist te weinig gaven.

Tekenen dat je baby genoeg drinkt

Een tevreden baby is misschien wel het duidelijkste signaal. Als je kindje na de fles rustig en alert is, duidt dat vaak op voldoende voeding. Zie je een gezonde groei, krijg je regelmatig volle luiers (zowel nat als een normale ontlasting) en huilt je baby niet continu van de honger, dan zit je meestal goed. In het begin is het zoeken, maar je krijgt er al snel gevoel voor.

Veelvoorkomende uitdagingen

Overstappen van borstvoeding naar flesvoeding gaat niet altijd vlekkeloos. Ik herinner me nog hoe verbaasd ik was toen mijn baby eerst enthousiast leek, maar daarna de fles resoluut weigerde. Soms kan het ook lichamelijk even tegenzitten, bijvoorbeeld door stuwing. Gelukkig zijn er oplossingen voor de meeste obstakels.

Baby weigert de fles, wat nu?

Het kan hartverscheurend aanvoelen als je baby weigert te drinken uit de fles. Soms is het simpelweg onwennig: de speen voelt anders, de flow is anders, en het moment is niet wat je kleintje verwacht. Probeer:

• Een andere houding: houd je baby wat meer rechtop of juist wat schuiner.
• Andere temperatuur: sommigen drinken liever net iets warmer of kouder.
• Iemand anders laten voeden: als mama de fles geeft, verwacht je kindje misschien de borst.
• Ander moment van de dag: net na het wakker worden, als de baby nog in een halfslaperige stemming is, kan goed werken.

Houd vol en word niet boos op jezelf of je kindje. Uiteindelijk pikt vrijwel iedere baby de fles op als dit de nieuwe realiteit is. Overleg desnoods met een professional of met andere ouders die hetzelfde hebben meegemaakt.

Melkproductie afbouwen zonder pijn

Snelle afbouw van borstvoeding kan leiden tot opeenhoping van melk in je borsten. Dat kan pijnlijk zijn en leiden tot verstoppingen en zelfs ontstekingen. Om dat te voorkomen:

• Vervang één voeding per keer door de fles en wacht enkele dagen.
• Bij pijn kun je lichtjes kolven, net genoeg om de druk af te bouwen.
• Masseer gevoelige plekken zachtjes, eventueel onder een warme straal in de douche.
• Houd je borsten goed in de gaten voor rode plekken en harde schijven.

Gebeurt er toch iets van een verstopte melkkanaaltje, neem op tijd contact op met je verloskundige of huisarts. Het is niet nodig om te blijven aanmodderen in de hoop dat het vanzelf over gaat.

Verandering in slaappatroon en eetlust

Sommige ouders merken dat hun baby na de overstap anders gaat slapen, bijvoorbeeld langer achter elkaar. Anderen zien juist dat hun baby wat vaker wakker wordt, omdat alles nog nieuw is of doordat ze misschien anders reageren op flesvoeding. Wat de uitkomst ook is, het is vaak een kwestie van gewenning. Let op mogelijke reflux of darmkrampjes bij de overstap, want sommige baby’s krijgen meer lucht binnen via de fles. Mocht dit echt een probleem worden, kun je altijd meer lezen in voeding bij reflux en darmkrampjes of het eens bespreken met het consultatiebureau.

De beste producten voor een soepele overgang

Als je de overstap maakt en op zoek bent naar flesvoeding, flessen of andere hulpmiddelen, dan vind je in (online) babywinkels en op Bol.com een enorm aanbod. Ik snap dat het best lastig kan zijn om daar een keuze in te maken. Hier geef ik een paar algemene suggesties. Uiteraard blijft het belangrijk om altijd te checken of een product echt bij jouw kind past en bij eventuele aanbevelingen van de kinderarts of lactatiekundige.

Aanbevolen flesvoeding

• Else Nutrition Plant-Based Complete Nutrition Formula: een plantaardig alternatief op basis van onder andere biologische amandelen, boekweit en tapioca. Kan fijn zijn voor baby’s met een melkallergie of voor ouders die een vegan/vegetarische optie willen.
• Enfamil NeuroPro Infant Formula: speciaal ontwikkeld om de voedingsstoffen in borstvoeding na te bootsen, met toevoegingen om de hersen- en immuunontwikkeling te ondersteunen.
• Similac 360 Total Care Sensitive: geschikt als je baby tekenen van gevoeligheid of allergie voor koemelkeiwit vertoont. De eiwitten zijn vaak deels gehydrolyseerd, wat kan helpen bij het verminderen van klachten.
• Happy Family Organic Infant Formula: een biologische optie met pre- en probiotica om de darmgezondheid te ondersteunen, en minder toegevoegde stoffen.

Welke flesvoeding het beste werkt, is altijd een samenspel van smaak, vertering en eventuele allergieën. Overleg met je arts als je twijfelt.

Beste flessen en spenen

• Flessen met antikoliekventiel: helpen de hoeveelheid ingeslikte lucht te beperken. Interessant bij baby’s die gauw last hebben van gas of reflux.
• Speen met variabele flow: hiermee kun je zelf de melkstroom aanpassen, waardoor het op gang brengen van de voeding minder hectisch verloopt.
• Flessen die de borst nabootsen: sommige merken ontwerpen spenen in de vorm van een tepel om de overgang te vergemakkelijken.

Probeer gerust meerdere opties, maar onthoud dat stabiliteit en gewenning ook belangrijk zijn voor je baby. Elke paar dagen wisselen kan te verwarrend zijn.

Hulpmiddelen voor comfortabel voeden

• Voedingskussen: ondersteunt je armen en schouders terwijl je de fles geeft, zodat je zelf minder snel last krijgt van spierpijn of gespannen schouders.
• Flessenwarmer: voor ouders die het handig vinden dat de melk altijd op een constante temperatuur komt.
• Draagdoek of ergonomische drager: soms wil je je baby dicht bij je dragen en toch de fles kunnen geven.
• Opbergdoosjes voor melkpoeder: zodat je onderweg gemakkelijk afgemeten schepjes kunt meenemen zonder gedoe.

Uiteindelijk gaat het erom dat jij en je kindje ontspannen kunnen voeden. Kijk dus wat je écht nodig hebt en test uit. Zo ontdek je vanzelf wat voor jullie handig is.

Veelgestelde vragen over overstappen

Misschien loop je nog rond met een paar concrete vragen. Hieronder beantwoord ik de meest voorkomende.

1. Hoe weet ik of mijn baby genoeg flesvoeding binnenkrijgt?
   Kijk naar de tekenen van verzadiging: een ontspannen baby, voldoende natte luiers en normale gewichtstoename. Huilt je baby na elke voeding nog van de honger? Dan kun je overwegen voorzichtig wat op te hogen in milliliters.

2. Kan ik borst- en flesvoeding combineren?
   Zeker. Veel ouders kiezen voor borstvoeding combineren met flesvoeding, bijvoorbeeld om terug te gaan naar werk of om ’s nachts wat slaap door te pakken. Ook dan is het goed om je borsten geleidelijk te laten wennen als je het aantal borstvoedingen afbouwt.

3. Wat als mijn baby heel vaak wakker wordt na een flesvoeding?
   Dat kan meerdere oorzaken hebben. Soms heeft een baby last van krampjes, of het schema is even wennen. Ook kan het liggen aan de hoeveelheid voeding of de temperatuur ervan. Probeer eventuele reflux te verminderen door je baby na de voeding even rechtop te houden. Merk je echt dat het niet beter wordt, overleg dan met het consultatiebureau.

4. Wanneer kan ik overstappen van opvolgmelk naar gewone melk?
   De meeste ouders doen dat pas rond de eerste verjaardag of nog later. Wil je precies weten hoe en wanneer, lees dan wanneer overstappen van opvolgmelk naar gewone melk?.

5. Moet ik me schuldig voelen dat ik geen borstvoeding meer geef?
   Absoluut niet. Iedere situatie is anders, en soms is de stap naar flesvoeding simpelweg het beste voor jou en je baby. Je doet wat past bij jullie. Laat anderen vooral niet bepalen hoe jij je hierover zou moeten voelen.

Ik hoop dat ik je met deze informatie en tips wat meer vertrouwen heb kunnen geven over de overstap. Overstappen van borstvoeding naar flesvoeding is niet altijd gemakkelijk, maar geloof me, je bent hier niet alleen in. Het kan even zoeken zijn, zowel emotioneel als praktisch, en dat mag best. Zet steeds kleine stapjes, vier de successen, en onthoud dat het proces voor iedereen anders loopt. Luister vooral naar je eigen gevoel en let op hoe je kleintje reageert. Je komt er echt wel uit. Als je nog onzeker bent of extra hulp nodig hebt, twijfel dan niet om advies te vragen bij je verloskundige, het consultatiebureau of een lactatiekundige. Jij kent je baby tenslotte het beste, en jouw comfort telt net zo goed mee. Je doet het geweldig.