Ik weet hoe het voelt als je net ouder bent geworden. Er komt zoveel informatie op je af, en voordat je het weet zit je met vragen over het Rijksvaccinatieprogramma baby. “Wanneer beginnen we met prikken, welke ziektes voorkomen we eigenlijk, en wat als mijn kleintje koorts krijgt?” Ik begrijp de twijfels en de zorgen. Het idee dat jouw baby mogelijk even moet huilen bij een inenting, of misschien wat milde klachten krijgt na een prik, kan best onrust geven. Tegelijkertijd wil je er alles aan doen om je kindje goed te beschermen.
Toen ik zelf voor het eerst in aanraking kwam met het rijksvaccinatieschema, zat ik met vergelijkbare vragen: “Moet ik direct op de uitnodiging ingaan? Zijn er alternatieven? Hoe erg is het echt als ik een afspraak verzet?” Inmiddels weet ik dat deze prikken jarenlang zijn onderzocht en nog steeds zorgvuldig worden aangepast, zelfs nu nog wordt het programma voor 2025 gewijzigd. In deze blog neem ik je stap voor stap mee door het hoe en waarom van het Rijksvaccinatieprogramma, specifiek voor baby’s. Laten we samen ontdekken welke vaccinaties er zijn, hoe het proces verloopt en waarom het belangrijk is om je kindje te laten prikken volgens het schema.
Ik ben er van overtuigd dat we, door alles behapbaar te maken, samen de beste keuze kunnen maken voor de gezondheid van je baby. Dus laten we beginnen met een kijkje achter de schermen: wat is het Rijksvaccinatieprogramma, welke ziektes voorkomen we, en hoe werkt het in de praktijk?
Wat is het Rijksvaccinatieprogramma
Het Rijksvaccinatieprogramma is een landelijk systeem van vaccinaties dat al meer dan 70 jaar kinderen in Nederland beschermt tegen ernstige infectieziekten. Het begon in 1957 en is in de loop der jaren aangepast en uitgebreid. Het doel is simpel: zoveel mogelijk kinderen immuun maken tegen virussen en bacteriën die hun gezondheid ernstig kunnen bedreigen.
Welke ziekten worden voorkomen
Door het Rijksvaccinatieprogramma worden baby’s (en later ook peuters, kleuters en oudere kinderen) beschermd tegen een aantal ziekten, zoals:
- Difterie
- Kinkhoest (Pertussis)
- Tetanus
- Polio
- Hib-ziekten (o.a. hersenvliesontsteking)
- Pneumokokken
- Hepatitis B
- Bof
- Mazelen
- Rodehond (Rubella)
- Meningokokken (bepaalde typen)
Veel van deze aandoeningen klinken misschien ouderwets, maar dat komt juist doordat we er in Nederland door vaccinaties weinig mee te maken krijgen. In andere landen heersen deze ziekten soms nog volop. De kans dat een baby in Nederland eraan blootgesteld wordt, is klein, maar niet nul. Uitbraken komen vooral voor in gemeenschappen waar minder geprikt wordt.
Hoe werkt het programma voor baby’s
In de praktijk krijg je vanzelf een uitnodiging voor de eerste vaccinaties, meestal als je kleintje zo’n zes tot negen weken oud is. Het consultatiebureau speelt hierbij een grote rol. Daar monitoren ze niet alleen de groei en ontwikkeling van je baby, maar regelen ze ook de prikmomenten. De vaccinaties in het eerste jaar zijn vooral gericht op de meest gevaarlijke ziektes voor pasgeborenen en jonge kinderen.
Belangrijk om te weten is dat het immuunsysteem van een baby nog in ontwikkeling is. Omdat neonaten en jonge kinderen minder afweerstoffen aanmaken, worden herhaalprikken (boosters) gegeven. Hiermee “herinnert” het lichaam zich het virus of de bacterie en bouwt het extra weerstand op.
Wie beslist welke vaccinaties worden gegeven
De overheid (specifiek het RIVM, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) stelt het vaccinatieprogramma vast in overleg met medische experts. Ze houden wetenschappelijke ontwikkelingen, uitbraken en internationale aanbevelingen in de gaten. Ook is er regelmatig overleg met kinderartsen, huisartsen en epidemiologen. Zij kijken naar bijwerkingen, effectiviteit en welke leeftijd het meest geschikt is voor een bepaalde prik.
Zo is er recent onderzocht of we niet te veel IPV (Polio) vaccinaties geven. De aanbeveling is dat vier IPV-prikken vaak voldoende zijn, zodat je baby lang beschermd is. Ook wordt er gekeken naar de juiste timing van bijvoorbeeld de mazelenprik (MMR). De WHO beveelt aan om deze tijdig te geven om uitbraken te voorkomen.
Hoe werkt het in de praktijk
Ik snap dat je wil weten hoe het er in de praktijk aan toe gaat. Het vaccinatieschema klinkt misschien als een waslijst, maar het wordt eigenlijk best netjes verdeeld.
Automatische uitnodiging via het consultatiebureau
Na de geboorte van je baby wordt hij of zij aangemeld bij het consultatiebureau. Zij sturen je automatisch uitnodigingen voor de vaccinaties op basis van de leeftijd van je kindje. Dat is wel zo handig, want als kersverse ouder heb je genoeg aan je hoofd. Vaak staat in de brief uitgelegd welke prik je baby krijgt en waar die tegen beschermt.
Ook krijg je bij het consultatiebureau alle ruimte om vragen te stellen. Misschien wil je weten wat je moet doen als je baby net die dag wat koortsig is, of je wil extra uitleg over bijwerkingen. Schroom niet om die vragen te stellen. Het is helemaal normaal om hier even stil bij te staan.
Wanneer en waar krijgt je baby de prikken
De prikken zelf vinden meestal plaats in het consultatiebureau. Dat is vertrouw terrein: je komt er regelmatig voor groeicontroles, inentingen en andere afspraken. Het schema begint rond zes tot negen weken. Daarna volgen er meerdere afspraken in het eerste jaar. Afhankelijk van je woonplaats, kan het zijn dat je soms doorverwezen wordt naar een ander prikpunt, maar de basis ligt bij het consultatiebureau.
Mocht je om wat voor reden dan ook niet kunnen op de prikdag, dan kun je de afspraak vaak verzetten. Let er wel op dat het uitstellen van vaccinaties niet te lang duurt. Zo blijft je baby optimaal beschermd. Wil je exact weten wanneer de eerste prik valt? Kijk dan ook eens bij wanneer eerste vaccinatie baby.
Welke vaccinaties krijgt je baby volgens het schema
Ik kan me voorstellen dat je overzicht wilt: welke prikken, op welke momenten, en waarom? Hieronder zie je hoe het huidige schema voor baby’s (tot ongeveer 14 maanden) in grote lijnen eruitziet. Let wel: er zijn opnieuw wijzigingen aangekondigd voor 2025, daar kom ik later op terug.
| Leeftijd van je baby | Vaccinatie | Bescherming tegen |
|---|---|---|
| 6-9 weken | DKTP-Hib-HepB + pneumokokken | Difterie, kinkhoest, tetanus, polio, Hib-infecties, hepatitis B, pneumokokken |
| 3 maanden | DKTP-Hib-HepB + pneumokokken (herhaalprik) | Herhaling ter versterking van de eerdere prikken |
| 5 maanden | DKTP-Hib-HepB + pneumokokken (herhaalprik) | Wederom een booster om de weerstand op peil te brengen |
| 12 maanden | BMR (mazelen, bof, rubella) + meningokokken C | Extra bescherming tegen deze virussen/bacterie |
| 14 maanden | MenACWY (soms gecombineerd) en herhaalprik pneumokokken | Meerlaags immuniteit tegen meningokokken (A, C, W, Y) en pneumokokken |
Afhankelijk van de precieze situatie kan dit iets afwijken. Bijvoorbeeld als je baby een verhoogd risico heeft, of als er een nieuwe aanbeveling is ingegaan.
Vaccinaties bij 6 tot 9 weken
Deze eerste prik is een gecombineerde vaccinatie: DKTP-Hib-HepB en uiteraard tegen pneumokokken. Het klinkt als veel, maar het is meerdere keren onderzocht en veilig bevonden. Het immuunsysteem van je baby kan deze combinatie prima aan.
Het idee achter deze combo is dat je baby direct beschermd wordt tegen de gevaarlijkste infecties. Kinkhoest, bijvoorbeeld, kan voor een hele kleine baby erg heftig zijn. De prikkels om te hoesten kunnen bij heel jonge kinderen nog niet goed worden opgevangen, met soms ziekenhuisopname tot gevolg.
Vaccinaties bij 3 maanden
Vrij snel daarna, rond de drie maanden, krijgt je baby opnieuw prikken tegen onder andere DKTP en pneumokokken. Dat is de zogeheten booster: het lichaam krijgt opnieuw het ‘signaal’ om antistoffen aan te maken en zo de afweer langduriger te versterken.
Vooral tegen Hib-infecties (waarbij de bacterie Hib ernstige ontstekingen kan veroorzaken) is het belangrijk om de bescherming op niveau te houden. Ik weet zelf nog dat ik, zodra mijn kindje weer werd ingeënt, even moest slikken vanwege de traantjes. Maar het consultatiebureau nam de tijd om uit te leggen waarom die herhaling zo belangrijk is.
Vaccinaties bij 5 maanden
Opnieuw volgt een booster tegen dezelfde ziekten. Tussen de derde en vijfde maand ontwikkeleen baby’s zich razendsnel, maar hun immuunsysteem heeft nog steeds herhaling nodig. Deze prikmomenten zijn zorgvuldig gepland, zodat de antistoffen in hun lichaam goed blijven aangemaakt worden.
Ik herinner me dat ik in deze periode vooral blij was dat alles zo strak geregeld werd. Want eerlijk, met slapeloze nachten en de dagelijkse zorg hoop je dat iemand anders voor overzicht zorgt. Gelukkig hoefde ik nauwelijks zelf iets te plannen: het consultatiebureau kwam weer met een oproep.
Vaccinaties bij 12 maanden
Rond het eerste levensjaar krijgt je kindje de BMR (bof, mazelen en rodehond) en meningokokken C. Dit is een belangrijk moment, omdat mazelen vooral bij jonge kinderen risico’s met zich meebrengt, zoals een longontsteking of zelfs hersenontsteking.
Na de eerste BMR-vaccinatie is zo’n 95% van de kinderen beschermd. Na de herhaalprik op latere leeftijd loopt dit op tot 99%. Mocht je een reis plannen buiten Nederland, dan kun je de eerste BMR-vaccinatie soms eerder laten toedienen. Overleg daarover met je huisarts of het consultatiebureau.
Vaccinaties bij 14 maanden
Een paar maanden na de BMR-prik volgt vaak een herhaalprik pneumokokken en de MenACWY-vaccinatie. Dat is een vaccin tegen verschillende typen meningokokken. Voor baby’s en jonge kinderen is dat erg relevant, omdat ze vatbaar zijn voor deze bacterie.
Op deze leeftijd is je kind vaak al wat groter, en misschien merk je dat het prikken iets makkelijker gaat dan in de allereerste maanden. Niet dat je kindje het nu opeens leuk vindt, maar je zult zien dat je zelf ook wat meer gewend bent aan hoe het consultatiebureau te werk gaat.
Waarom is het vaccinatieschema zo opgebouwd
Soms vraag je je misschien af: waarom precies op zes weken, drie maanden, vijf maanden, enzovoort? Waarom niet allemaal in één keer of juist met langere tussenpozen?
Op welke leeftijd werkt een vaccin het best
Uit onderzoek blijkt dat het vaccineren volgens dit schema de beste bescherming geeft bij baby’s. De weerstand die een baby krijgt via de moeder (bijvoorbeeld antistoffen tegen bepaalde ziektes) neemt namelijk steeds verder af in de eerste levensmaanden. Tegelijkertijd is het immuunsysteem van je kleintje nog in opbouw.
Door de prikken te verspreiden, geef je het lichaam de kans om de vaccinatie ‘op te slaan’ en te leren herkennen. Daarna wordt er bij elke booster weer extra afweer opgebouwd. Zo is de verdeling van deze inentingen afgestemd op momenten waarop je kleintje de meeste baat heeft bij een prik.
Zo min mogelijk prikmomenten
Niet onbelangrijk: er wordt ook geprobeerd om het aantal prikmomenten te beperken. Want eerlijk is eerlijk, geen enkele ouder zit te wachten op extra spuitjes, en je baby al helemaal niet. Door vaccinaties te combineren in één prik en deze handig te clusteren in het schema, hoef je niet eindeloos op en neer naar het consultatiebureau.
Tegelijkertijd zorgt die clustering ervoor dat je baby ruim op tijd beschermd is. Het is een balans tussen zo efficiënt mogelijk prikken en voldoende gelegenheid geven aan de opbouw van het immuunsysteem.
Wat verandert er vanaf 2025
Zoals ik al noemde, is het schema niet in beton gegoten. Wetenschappers blijven onderzoeken of er verbeteringen mogelijk zijn.
Nieuwe vaccinaties zoals tegen RSV
Vanaf 2025 staat er een update gepland. Zo is er aandacht voor het RSV-virus, dat bij hele jonge kinderen tot flinke luchtweginfecties kan leiden. RSV is vaak de oorzaak van een verkoudheid, maar kan bij sommige baby’s behoorlijke benauwdheid geven. Door meer aandacht in het vaccinatieprogramma te besteden aan RSV, hopen experts ziekenhuisopnames te voorkomen.
Er wordt onderzocht of een vaccin, of een beschermende injectie met specifieke antistoffen, bij de allerkleinsten ingepland kan worden. Het kan zijn dat dit binnen het Rijksvaccinatieprogramma wordt opgenomen, maar besluitvorming daarover loopt nog. Ik kan me wel voorstellen dat het helpt, helemaal als je kindje last heeft van bijvoorbeeld baby hoesten of andere luchtwegklachten.
Aangepast vaccinatieschema
Verder wordt de timing van een aantal vaccins aangescherpt. In de onderzoeken kwam bijvoorbeeld naar voren dat de tweede dosis MMR bij sommige jonge kinderen gunstiger kan uitpakken op latere leeftijd, als die wat eerder of juist iets later gegeven wordt. Of denk aan het moment van de DTaP-IPV-HBV-Hib-booster, dat wellicht schuift van 11 naar 12 maanden.
Al met al is het idee dat je baby langer goed beschermd blijft met iets minder of slimmer verdeelde prikmomenten. Dat scheelt stress, en je bouwt tegelijkertijd afweer op een manier die beter aansluit bij de ontwikkeling van je kindje.
Wat merk je baby van de vaccinaties
Ik hoor je denken: “Oké, die bescherming is top, maar hoe reageert mijn baby dan op die prikken?” Heel begrijpelijk, want geen ouder kijkt uit naar tranen of ongemak bij hun kleintje.
Welke bijwerkingen komen vaak voor
Over het algemeen zijn bijwerkingen mild. De meest voorkomende zijn:
- Een beetje koorts
- Een rode of gevoelige plek op de priklocatie
- Soms wat meer huilen dan anders
- Wat hangerigheid of minder trek
Meestal duren deze klachten hooguit een dag of twee. Mocht je baby echt flinke koorts krijgen, dan kan het helpen om een betrouwbare digitale koortsthermometer in huis te hebben (op Bol.com vind je allerlei opties). Zo kun je precies in de gaten houden of de temperatuur niet te hoog oploopt.
Ook is het goed te weten dat je baby met een beetje koorts prima uit kan zieken. Geef hem of haar gerust extra liefde en rust. Kijk bij vragen ook eens bij baby koorts na vaccinatie of bijwerkingen vaccinatie baby.
Wanneer moet je contact opnemen met een arts
Hoewel ernstige bijwerkingen zeldzaam zijn, is het goed om scherp te blijven. Raadpleeg een huisarts als:
- De koorts langere tijd boven de 39 °C blijft
- Je baby constant blijft huilen of ontroostbaar is
- Er een hevige zwelling of roodheid op de prikplaats optreedt
- Je kindje sloom wordt, slecht drinkt of minder reageert op prikkels
Bij twijfel mag je altijd een professional inschakelen, liever een keertje te veel dan te weinig. Dat geldt overigens voor alle gezondheidsklachten, niet alleen na vaccinaties. Je zou ook kunnen kijken bij baby ziek na vaccinatie voor wat extra tips.
Veelgestelde vragen
Tot slot wil ik nog wat vragen beantwoorden die ik zelf destijds had, en die ik vaak hoor van andere ouders.
Is vaccineren veilig voor mijn baby
Ja. Diverse onderzoeken door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hebben aangetoond dat met name het MMR-vaccin (tegen bof, mazelen en rodehond) niet leidt tot aandoeningen als autisme, diabetes of andere chronische ziektes. De kans op bijwerkingen is klein, en vaak mild. De Nederlandse overheid stelt bovendien strenge eisen aan de veiligheid van vaccins.
Mag ik vaccinaties overslaan of uitstellen
Je hebt in Nederland de vrijheid om te kiezen. Toch is het verstandig je goed te laten informeren. Elke uitgestelde vaccinatie betekent dat je baby in de tussentijd minder beschermd is tegen potentieel ernstige ziekten. Wil je per se later prikken of een ander schema volgen? Overleg dan goed met je jeugdarts of huisarts. Ze kunnen je hierin adviseren, rekening houdend met de gezondheid van je kindje.
Wat als mijn baby ziek is op de dag van de prik
Als je baby alleen wat verkouden is, kan de vaccinatie meestal gewoon doorgaan. Is je kind echter flink ziek of heeft het hoge koorts, overleg dan met het consultatiebureau. Soms beslissen ze om de inenting een weekje uit te stellen. Dit is vooral om te zorgen dat je kindje niet nog verder verzwakt raakt, en om eventuele bijwerkingen goed te kunnen onderscheiden van de al bestaande klachten.
Tot slot nog een tip: check bij elke afspraak met het consultatiebureau de gezondheid van je kindje. Zij kunnen je het meest actuele advies geven.
Ik hoop dat je nu een duidelijk beeld hebt van wat het Rijksvaccinatieprogramma voor baby’s inhoudt, waarom het bestaat, hoe het werkt en wat je kunt verwachten. Mijn eigen ervaring is dat het misschien even slikken is als je baby op dat kussentje ligt en de prik krijgt, maar achteraf is het een fijne gedachte dat je kleintje is beschermd tegen een hele reeks nare ziekten. We doen het uiteindelijk uit liefde en zorg voor onze kinderen.
En onthoud: zit je met twijfels, vragen of zorgen? Je bent niet de enige, en er bestaan geen “domme” vragen als het gaat om de gezondheid van je kindje. Vertrouw op jezelf, zoek betrouwbare informatie en klop gerust bij een professional aan als je het gevoel hebt dat iets niet helemaal goed gaat. Dit proces doen we samen, stap voor stap, zodat je baby een gezonde start heeft in het leven.
Je bent al een eind op weg door je te verdiepen in deze informatie. Blijf gerust even rondkijken, vraag door aan je arts of het consultatiebureau, en praat erover met andere ouders. We zijn tenslotte niet alleen op deze weg: ik geloof echt dat we samen de beste keuzes kunnen maken voor de gezondheid van onze kleintjes.